Dieren in de buurt: de meerkoet

Waar water is, zijn meerkoetjes..... overal dus, in Nederland. In dit artikel informatie over deze grappige, zwart-witte watervogels. Verder nog een aantal vragen over de meerkoet, als hulpmiddel voor kinderen om zelf een spreekbeurt of een werkstuk voor te bereiden. Antwoorden zijn te vinden aan de 'waterkant' , maar ook op het internet, in vogelboeken en in dit artikel natuurlijk.

De meerkoet

De wetenschappelijke naam van de meerkoet is: 'Fulica atra', de Engelse naam is 'coot' of 'common coot'. Hij behoort tot de familie van de 'rallen'. In Nederland is de meerkoet een veel voorkomende broedvogel; in 2000 werden er 180.000 broedparen geteld. Ze komen, behalve in Europa, ook voor in Azië en Australië. Een grote groep verblijft het hele jaar in Nederland, maar ook zijn er hier, buiten het broedseizoen om, veel gasten uit noordelijker streken te vinden.

De meerkoeten zijn te vinden op en bij het water; in meren, plassen en langzaam stromende rivieren, maar ook in vijvers, sloten en grachten.

Uiterlijk

De meerkoet is helemaal zwart, met op zijn voorhoofd een witte vlek, ook wel 'bles' of 'voorhoofdsschild' genoemd. Ook de snavel is wit. Aan de onderkant van de vleugels zit een wit randje, maar dat kun je alleen zien als hij vliegt. Meerkoeten hebben rode ogen. Bij de jongen is het hele koppie rood.

Ze worden zo`n 38 centimeter lang en wegen 600 tot 900 gram. De poten zijn opvallend groot en ze hebben geen zwemvliezen zoals eenden, maar 'gelobde tenen'. Aan weerszijden van de tenen zit een vlies. Als de poten naar achteren bewegen openen de vliezen, bewegen ze naar voren, sluiten ze weer.

Mannetjes en vrouwtjes meerkoeten lijken precies op elkaar. Je kunt ze uit elkaar houden door goed te luisteren naar het geluid dat ze maken; harde, scherpe kreten. Het mannetje roept iets van "pfwit" en dat klinkt hoger dan het vrouwtje dat "koewt" of iets dergelijks roept.

De meerkoet wordt vaak verward met het waterhoentje. Het verschil is echter heel duidelijk te zien; een waterhoentje is veel smaller, heeft een 'opwippend' staartje en heeft bovendien een helderrode snavel met een gele punt.

Jongen

Mannetjes en vrouwtjes maken samen een nest, broeden samen de eieren uit en zorgen ook samen voor hun jongen. Het vrouwtje legt tussen de 5 en 10 eieren in een prachtig nest; een soort eilandje van rietstengels en andere waterplanten ergens aan de waterkant. Soms is er ook afval in verwerkt; blikjes, stukjes plastic en dergelijke.

Het uitbroeden van de eieren ( beige met kleine zwart/bruine stipjes) duurt een week of drie. Na de geboorte blijven de jongen nog een paar dagen in het nest, waar ze door de beide ouders verzorgd en beschermd worden.
Al snel zwemmen de jongen mee met de ouders en leren ze voedsel zoeken, hoewel ze nog steeds hapjes krijgen toegestopt door beide ouders. `s Avonds gaan ze weer terug naar het nest. Na een week of acht kunnen de jongen vliegen. Meerkoetjes brengen vaak twee keer per jaar (broedseizoen lente en zomer) een nest jongen groot. De jongen helpen soms mee bij de 'opvoeding' van hun broertjes en zusjes uit een later nest. Een meerkoet wordt gemiddeld zo`n tien jaar oud.

Voedsel

Meerkoeten zijn 'omnivoren', dat wil zeggen dat ze zowel planten als vlees eten. Ze eten vooral groene delen en zaden van waterplanten, maar in het broedseizoen eten ze ook wel waterdiertjes; insecten, slakjes enzovoorts.

Gedrag

Meerkoeten vliegen niet graag; als er gevaar dreigt 'rennen' ze liever weg over het water. Ook als ze wel vliegen nemen ze eerst een flinke aanloop over het water, waarbij ze fladderen voor ze opstijgen. Toch kunnen ze goed vliegen en leggen ze soms grote afstanden af (meestal `s nachts), zoals we zien bij meerkoeten uit de noordelijke landen, die naar het Zuiden trekken.

Meerkoetjes duiken vaak om waterplanten te zoeken. Hierbij maken ze een soort 'sprongetje' voordat ze onder water duiken. Omdat er veel lucht tussen de veren zit, is het voor de meerkoetjes lastig om onder water te komen, vandaar dat grappige sprongetje; je kun meerkoetjes er op afstand aan herkennen.

In de zomer zie je meerkoeten alleen of in stellen, maar in de winter vormen ze vaak grote groepen. Zo zijn ze beter beschermd tegen roofvogels en bovendien kunnen ze in de vrieskou het water openhouden en zorgen dat een wak niet dichtvriest. Soms zie je ze als een 'kudde' in de weilanden lopen. Meerkoeten kunnen het in de winter goed vinden samen, maar in het voorjaar kan er ook flink gevochten worden! De meerkoetjes gaan dan tegenover elkaar staan, maken zich groot en proberen elkaar met de borst omver te duwen. Ook snavels en poten worden gebruikt bij het gevecht! Hard tegen hard gaat het dan; waarschijnlijk doen ze dit om hun eigen gebiedje, hun territorium te beschermen.

Voor hun eigen 'gezinnetje' zijn meerkoeten echter heel zorgzaam; ook de volwassen dieren stoppen elkaar soms 'hapjes' toe en gaan met de snavels door elkaars veren, ook de kuikens worden goed verzorgd en beschermd.

Vijanden

Vijanden van de meerkoet zijn roofvogels, vossen en kleinere roofdieren. Ook de mens wordt als vijand genoemd, omdat er nogal wat meerkoeten worden overreden.

Vragen

• Waar kun je meerkoetjes vinden bij jou in de buurt?
• Hoe ziet een meerkoetje er precies uit?
• Hoe ziet een meerkoet-kuiken eruit?
• Wat valt je op aan de poten van een meerkoetje?
• Zijn er verschillen tussen mannetjes en vrouwtjes meerkoeten?
• Hoe kun je een meerkoetje en een waterhoentje uit elkaar houden?
• Wat eten meerkoetjes?
• Leven meerkoetjes alleen of in groepen?
• Waar bouwen meerkoetjes hun nest?
• Hoe ziet zo`n nest eruit, waar is het van gemaakt?
• Hoeveel eieren leggen meerkoetjes?
• Hoe zien die eieren eruit?
• Wie broedt de eieren uit en hoelang duurt dat?
• Hoe lang blijven jonge Meerkoetjes in het nest en wat doen ze daarna?
• Hebben meerkoetjes vijanden?
• Hoe gaan meerkoeten met hun soortgenoten om?
• Hoe overwinteren meerkoeten?

Deze vragen kun je gebruiken als hulpmiddel bij een spreekbeurt of een werkstuk. Ook leuk om gewoon eens te kijken wat je al van meerkoetjes weet! Antwoorden op sommige van deze vragen kun je het beste vinden bij de meerkoetjes zelf. Verder kun je bijvoorbeeld kijken op www.vogelbescherming.nl. Op "koetnet" kun je lezen hoe middelbare scholieren onderzoek doen naar meerkoeten; je kunt er veel interessante berichten over meerkoetjes vinden.