Gefascineerd door haaien

Veel mensen zijn gefascineerd door haaien. Enerzijds de angst en anderzijds het ontzag wat we voor de haai hebben. Maar veel mensen zijn niet bekender met haaien dan beelden van afgerukte ledematen van mensen die in de zee gaan zwemmen waar ook haaien zijn. Maar wat voor beest is dit oeroude dier nu eigenlijk?

Algemeen

Er zijn meer dan 1000 soorten kraakbeenvissen (daar vallen o.a. ook de roggen onder), waar de haai toe behoort. Daarvan zijn er zo’n 400 die we onder de haaiensoort rekenen. Hoewel de meeste mensen ze eng vinden staan er slechts 5 als gevaarlijk voor de mens te boek. Het betreft:

• grote hamerhaai
• tijgerhaai
• mensenhaai
• blauwehaai
• zandhaai

Overigens zijn ze niet uit op de mensen, maar op het bloed wat ze op grote afstand ruiken.

De meeste haaien zijn tot 2 meter lang, slank gebouwd en soepel manoeuvrerend in het water. Het zijn roofvissen en ze leven van andere vissen, vogels en zo nu en dan een zeezoogdier. Enkele grote soorten (walvishaai en de reuzenhaai) overigens leven van plankton. Geheel ongevaarlijk dus voor mensen.

Historie

De haai kunnen we rustig prehistorisch noemen. De vis kwam al voor in het Devoon (onderdeel van het era Paleozoïcum). Een periode die duurde tot zo’n 2,5 miljoen jaar geleden. Het waren enorme beesten.
Het feit dat het dier zich continue aangepast heeft, zegt iets over het dier en het aanpassingsvermogen.

Waar vinden we de haai terug?

De haai is in nagenoeg alle zeeën en oceanen te vinden. De kou van de polen trekt blijkbaar minder, dus daar zijn ze niet echt te vinden. Er zijn echter wel een aantal gebieden waar de haai meer dan gemiddeld terug te vinden is. Dit is o.a. bij de oostkust van Australië en rond Nieuw Caledonië, maar ook bij Japan en verder zijn de Indische-, Stille- en Atlantische oceaan gewenst en zijn er ook wat soorten in de Middellandse zee te vinden.

De bouw van de haai

De aanpassing heeft er uiteindelijk toe geleid dat deze vissen sterk gestroomlijnd is. De kop is kegelvorming met kleine oogjes en de neusgaten voorop de snuit. De kaken zijn, zoals bekend, enorm en de haai heeft meerdere rijen (reserve) zaagtanden
Op de flanken vinden we de kieuwspleten (meestal 5), hiermee wordt de zuurstof gefilterd. Door het zwemmen loopt het water als het ware langs het lichaam en wordt zo gefilterd.

De kracht van de haai

Het beest heeft een enorm overlevingsinstinct en heeft zich al die eeuwen aangepast om zich ook nu nog voort te kunnen blijven planten en 20 tot 30 jaar oud te kunnen worden. Er zijn ook enkele haaiensoorten die tot 100 jaar oud kunnen worden, bijvoorbeeld de walvishaai.

Huid en vinnen

De huid voelt hard en pantserachtig aan. Het lijken een soort huidtanden die achterover elkaar geschoven zijn. Dit is een voordeel bij gevechten en bovendien dringen parasieten maar moeilijk door op deze huid.
De staartvin is in verhouding groot bij de haai en deze kan hier feilloos mee sturen en de borstvin zet even voorbij de kieuwen. De rugvin is hetgeen vaak zo angstaanjagend is, omdat dit een van weinige delen is die wel eens boven water komen. We hebben het hier over de eerste rugvin en de tweede rugvin zit verder naar achter en is beduidend kleiner en tenslotte de buikvinnen die onderaan de haai zitten. Bij de mannelijke versies bevindt het geslachtsorgaan zich tussen de buikvinnen.

Gehoor

Hoewel haaien kleine openingen als oren hebben en het direct aan het binnenoor verbonden is, kunnen haaien via de kleine komvormige haartjes aan de zijkanten van de haai wel trillingen opvangen. Dit wordt gebruikt om bijvoorbeeld veranderingen in de waterdruk op te merken en zonodig te anticiperen.

Tot slot

Naast de anatomisch goud gebouwde rover uit de zee staat ook dat er soorten dreigen uit te sterven door toedoen van de mens. De haaien blijven in de visnetten haken en worden als een soort bijvangst gebruikt voor bijvoorbeeld de haaienvinnen. Er zijn enkele soorten inmiddels als bedreigde diersoorten aangemerkt.

Wat maakt dan die fascinatie? De perfectie die al eeuwenlang zich dusdanig weet aan te passen dat hij nu vandaag nog steeds in vele soorten leeft en floreert. Het perfecte dier … als de mens er niet tussenkomt.