Hebben Goudvissen echt een geheugen van drie seconden?

Hebben Goudvissen echt een geheugen van drie seconden? Een veelgehoord ‘feit’ over goudvissen is dat ze een geheugen hebben van slechts drie seconden. Is dit werkelijk zo, of is dit een mythe die in het leven is geroepen om het geweten te sussen van goudvishouders die een vis in een kleine kom stoppen? In laboratoria is veelvuldig vastgesteld dat goudvissen in korte tijd de weg leren vinden in een doolhof. Ook zijn er aanwijzingen gevonden dat goudvissen weten hoe laat het is.

Schuldgevoel

Als kinderen aan hun ouders vragen of het niet zielig is dat hun goudvis in een kleine kom zwemt en of hij zich niet verveelt, is het antwoord vaak dat de vis na een paar seconden al vergeten waar hij net zwom. Vissen zouden maar een geheugen van twee of drie seconden hebben. Deze ouders geloven dit vaak zelf, omdat ze zelf de mythe over het goudvissengeheugen al zo vaak gehoord hebben.

Of het echt zielig is voor de vis en of hij zich verveelt is moeilijk te beantwoorden. Een feit is wel dat de vissen tot meer in staat zijn dan de meeste mensen denken, en dat ze zich bepaalde dingen kunnen herinneren tot wel drie maanden of langer. Zo kunnen goudvissen in twee dagen al bijna feilloos leren de goede uitgang te vinden in een doolhof en kunnen ze leren om op een bepaald tijdstip voedsel te komen halen.

Doolhof

In een psychobiologisch laboratorium in Sevilla wordt al jaren onderzoek gedaan naar de hersenen van goudvissen (1). Zij hebben ontdekt dat de hersenen van goudvissen veel meer overeenkomsten vertonen met die van zoogdieren dan voorheen gedacht werd in de wetenschappelijke wereld (er werd altijd aangenomen dat de hersenen van de goudvissen te simpel waren om gecompliceerde functies zoals geheugenfuncties uit te voeren). Eén van deze overeenkomsten is dat de goudvissen een hersengedeelte hebben dat lijkt op de hippocampus bij zoogdieren. Van de hippocampus is al lange tijd bekend dat hij betrokken is bij veel geheugenprocessen, zoals ruimtelijk geheugen. Deze wetenschappers hebben uitvoerig aangetoond dat goudvissen in korte tijd de weg leren te vinden uit een doolhof. Bovendien herinneren ze zich deze route nog maanden lang. Wanneer bij de vissen het hersengedeelte dat dezelfde functie als de hippocampus lijkt te hebben chirurgisch wordt verwijderd, verliezen ze dit vermogen om routes te leren. Uit deze experimenten blijkt dat goudvissen in elk geval een goed ontwikkeld ruimtelijk geheugen hebben, wat meer op dat van zoogdieren lijkt dan vaak gedacht wordt.

Klokkijken?

Uit experimenten van psycholoog Dr. Phil Gee van de universiteit van Plymouth is gebleken dat goudvissen een goed besef van tijd hebben (2). Hij leerde een groep goudvissen voedsel te verkrijgen door tegen een hendel aan te zwemmen. Toen de vissen dit eenmaal onder de ‘knie’ hadden werd hun geleerd dat er slechts op een bepaald uur van de dag eten beschikbaar was. De vissen leerde al snel vlak voor het juiste tijdstip tegen de hendel te zwemmen, en stopten hiermee zodra er niks meer uit kwam aan het eind van het uur. Ook deze informatie herinnerden ze zich tot maanden na het experiment.

Verschillende soorten geheugen, en de belevingswereld van dieren

Het is dus duidelijk dat vissen meer in hun mars hebben dat meestal wordt gedacht. Maar het feit dat ze een goed ruimtelijk geheugen en tijdsbesef hebben hoeft nog niet te betekenen dat vissen zich vervelen of ongelukkig zijn in hun kleine kom. Van dit soort emoties wordt door veel wetenschappers beweerd dat de meeste dieren ze niet bezitten. Alleen primaten zouden het hersengedeelte in de prefrontale kwab hebben waar deze emoties bewust beleefd worden. Tegen deze stelling zijn de laatste tijd weer aanwijzingen gekomen. Zo zouden honden bijvoorbeeld in staat zijn om blijdschap, depressie en rouw te beleven. Of dit voor goudvissen geldt is nog niet onderzocht.

Een tweede punt dat van belang is bij het beantwoorden van de vraag of vissen ongelukkig zijn in hun kom is dat er (bij mensen in ieder geval) verschillende soorten geheugen bestaan. De twee bekendste zijn het korte- en het lange-termijn geheugen. Maar er bestaat bij mensen ook zoiets als een impliciet en een expliciet geheugen. Het expliciet geheugen is het geheugen voor herinneringen waarvan we ons bewust zijn, zoals wat we gister gedaan hebben, of wat de meisjesnaam van je moeder is. Van impliciete herinneringen zijn we ons niet bewust, maar ze beïnvloeden ons gedrag wel. Zo zijn vaardigheden als lopen of fietsen opgeslagen in het impliciet geheugen. Maar ook klassiek conditioneren is een vorm van impliciet geheugen. Een voorbeeld hiervan is naar de WC moeten als je een kraan hoort lopen (omdat je dit geluid associeert met plassen), of het watertanden als je lekker eten ruikt. Het is goed denkbaar dat wanneer een goudvis geleerd heeft om op een bepaald tijdstip tegen een hendel te zwemmen of de weg heeft leren vinden in een labyrint, dit opgeslagen ligt in zijn impliciet geheugen. Deze vaardigheden hoeven dus niet te betekenen dat een goudvis zich bewust gebeurtenissen herinnert.

Conclusie

Goudvissen hebben een geheugen aanzienlijk langer dan drie seconden. Dit bewijst echter niet dat de vis zich verveelt. Maar het is tot op heden ook niet bewezen dat goudvissen zich niet vervelen. Hier komt hopelijk in toekomstig onderzoek meer duidelijkheid over.
© 2008 - 2024 Doeldertje, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Carassius Auratus - GoudvisCarassius Auratus - GoudvisWat je op het plaatje hiernaast ziet, is wel het grootste misverstand dat er bestaat over de goudvis: hij mag absoluut n…
De goudvis, populaire koudwatervisDe goudvis, populaire koudwatervisDe Latijnse naam van de goudvis is Carassius auratus en behoort tot de familie van de karperachtigen (Cyprinidae). Het i…
Optische illusies met kinderenOptische illusies met kinderenAls je geld wilt vermeerderen, zijn daar een aantal heel gewone methoden voor, zoals sparen en beleggen. Daarnaast is er…
Het geheugen in het algemeenHet geheugen in het algemeenHet geheugen is iets dat we allemaal dagelijks gebruiken. Zonder ons geheugen zouden we nergens zijn. Maar, wat is het g…

Alles over haaienHaaien, de bekendste en misschien wel meest succesvolle vissensoort. De eerste haaien leefden 400 miljoen jaar geleden e…
Planten in het aquariumEen beplant aquarium is zeer mooi in aanzicht, maar hoe gaat dat nou precies, waar heeft men rekening mee te houden, wel…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Sandra M H, Pixabay
  • (1) Rodríguez, F., López, J.C., Vargas, J.P., Broglio, C., Gómez, Y., and C. Salas (2002). Spatial memory and hippocampal pallium through vertebrate evolution: insights from reptiles and teleost fish. Brain Research Bulletin Volume 57, issues 3-4, February-March 2002, Pages 499-503
  • (2) Gee, P., Stephenson, D., and Wright, D. E., (1994). Temporal discrimination learning of operant feeding in goldfish (Carassius auratus) Journal of Experimental Animal Behaviour. July; 62(1): 1–13. doi: 10.1901/jeab.1994.62-1
Reactie

Marc Boers, 19-09-2011
Leuk stukje! Extra grappig dat u mij testte door een alinea tekst te herhalen. Gelukkig blijkt ook mijn geheugen langer dan 3 seconden werkzaam en herinnerde ik mij het al gelezen te hebben. Wij hebben voor onze 3 visjes een extra ruim aquarium kunnen overnemen en de vissen lijken gelukkiger! Jammer dat ze zich de oude situatie waarschijnlijk niet herinneren… Reactie infoteur, 25-09-2011
Hallo Marc,
Het was inderdaad een leuk idee geweest om de lezers op die manier te testen. Het was echter onbedoeld, en ik heb de dubbele alinea dan ook verwijderd. Ik ben wel blij dat u het een leuk stukje vond, en ik wens uw vissen een prettig verblijf in hun nieuwe aquarium.

Doeldertje (40 artikelen)
Laatste update: 25-09-2011
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Vissen
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.