De Nederlandse kwelder

Kwelders (ook wel schorren of gorzen genoemd) zijn begroeide stukken land die aan ondiepe wateren, zoals de Waddenzee, grenzen en die alleen bij uitzonderlijk hoog water onder water komen te staan. Ze zijn een belangrijk en interessant deel van het Nederlandse kustlandschap.

Ontstaan en ontwikkeling van de kwelder

Kwelders ontstaan vaak op plaatsen die hoog genoeg liggen waardoor ze soms niet worden overstroomd bij vloed. Hier kunnen wat planten groeien die het zout kunnen verdragen, hoewel deze planten het vaak ook goed doen in een zoet milieu. De planten hier, de pioniersoorten, zijn bijvoorbeeld: engels slijkgras, langarige zeekraal, kortarige zeekraal en klein schorrenkruid. Deze planten hebben zich zo aangepast dat ze zo min mogelijk water (en dus ook zout) opnemen. Het zout wat ze toch binnenkrijgen bewaren ze in de oude delen van de plant omdat dit toch als eerste afsterft.

Af en toe spoelt de zee over het stuk land heen en door de vegetatie worden slibdeeltjes die in het water zitten vastgehouden. Hierdoor worden kwelders gedurende de tijd nog iets hoger, waardoor ze steeds minder onder water komen te staan en er steeds meer planten kunnen groeien. De plant die het meeste voorkomt is het gewone kweldergras. Dit is een plant die goed bestand is tegen de zware omstandigheden in dit stadium van de kwelder. De plant blijft bijvoorbeeld groeien ondanks een nog steeds vrij zout milieu, veel wind, begrazing en vertrapping.

Door deze aanslibbing wordt de kwelder steeds hoger en na zo’n vijf jaar kan er een lage kwelder ontstaan die nog maar sporadisch onder water staat. Door deze verandering krijgen nieuwe plantensoorten de kans om te groeien, bijvoorbeeld het engels lepelblad, gerande schijnspurrie, schorrenzoutgras en gewone zoutmelde. Hoe hoger de kwelder wordt, hoe meer verschillende planten er gaan groeien. Dit proces heet successie en het betekent dat hoe langer de kwelder bestaat, hoe meer diversiteit er is in vegetatie.

De kwelder blijft groeien en na verloop van tijd wordt hij alleen nog maar overspoeld bij stormen of springtij (bij nieuwe of volle maan). Hierdoor vind er ook bijna geen opslibbing meer plaats en verandert het landschap dus bijna niet meer. Dit is het climaxstadium van de successie. Omdat het water in de kwelder deels zout zeewater en deels zoet regenwater is, is er een verschil in zout en daarmee ook een verschil in begroeiing. Zilte kwelders bestaan in hun climaxstadium voornamelijk uit zeekweek wat de groei van andere planten belemmert. Op brakke kwelders groeien oa: Fioringras, zulte zeebies, slanke waterbies, moeraszoutgras, zilverschoon, duizendguldenkruid, rode ogentroost, rietzwenkgras en ruwe bies.

Successie

Het al eerder genoemde begrip successie staat voor het proces waarin een landschap zich ontwikkelt. De kwelder is een ideale plaats om successie te onderzoeken. Dit komt omdat de verschillende stadia van de successie goed zichtbaar zijn in de verschillende zones van de kwelder. Vanaf de zee gezien is de eerste zone de wad zone. Deze grond wordt nog het vaakst overspoeld en er is nog nauwelijks vegetatie. Dit stuk land is tevens in de eerste fase van de successie. Hierna komt de pionierszone waar de eerste sterke plantensoorten ontstaan. Hierna volgt de lage kwelder, waar het al meer diversiteit in planten wordt aangetroffen. Ten slotte komt de echte kwelder, hier zijn vele verschillende plantensoorten. Dit wordt het climaxstadium genoemd.

De successie wordt gedeeltelijk tegengehouden door beweiding van de kwelder. Hierdoor kunnen boeren hun vee erop laten grazen. Ook trekt dit diverse soorten vogels aan, zoals de kieviet, die veel plantensoorten doet verdwijnen. Een andere factor die de successie tegengaat is de haas. Hazen hebben een erg selectief graasgedrag waardoor veel planten niet de kans krijgen om te groeien waardoor minder slib wordt vastgehouden, de kwelder minder snel groeit en de successie langzamer gaat.

Nut van de kwelder

Vroeger werden kwelders vooral gebruikt om het vee op te laten grazen, de boeren zelf woonden op de hoger gelegen delen van de kwelder. Ook konden ze op delen van de kwelders beginnen aan akkerbouw. Omdat akkers niet overspoeld mochten worden, zoals de rest van de kwelder, begonnen mensen dijken te bouwen. Toen mensen erachter kwamen dat ze door dijken veel land konden winnen gebeurde dit veel en zo ontstond bijvoorbeeld ook het IJsselmeer. Door het bouwen van dijken is veel kwelder verdwenen.

Later kwam men erachter dat kwelders erg belangrijk zijn in het Nederlandse landschap. Ze bieden bescherming tegen de zee omdat ze de golven doen breken voordat deze een dijk bereiken. Daarnaast zorgt de kweldervorming voor nieuw land zonder dat er dijken gebouwd hoeven worden wat bijvoorbeeld gebruikt wordt om vee te laten grazen. Hierdoor heeft de mens in het verleden veel gedaan om kwelders terug te krijgen (bijv. langs de kust van Groningen en Friesland). Inmiddels worden de kwelders die we hebben wel beschermd maar maken we geen nieuwe kwelders meer.
© 2011 - 2024 Elsw, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het zeekleilandschap met terpen en kweldersHet zeekleilandschap met terpen en kweldersHet zeekleilandschap beslaat de kustlijn van Noord-Nederland en Zuidwest-Nederland. Zeeklei is een afzetting van zee in…
Burgh-Haamstede, gezellig dorp in ZeelandBurgh-Haamstede, gezellig dorp in ZeelandBurgh-Haamstede is een heel gezellig dorpje in Zeeland. In het hoogseizoen is het altijd gezellig druk met toeristen. Er…
Feugelpôlle op Ameland - Pleisterplaats van sternsFeugelpôlle op Ameland - Pleisterplaats van sternsDe Feugelpôlle op Ameland is een deel van een kwelder waar in het voorjaar duizenden vogels broeden. Sinds het einde van…
Hoe is de natuur op de Boschplaat te Terschelling?Hoe is de natuur op de Boschplaat te Terschelling?De Boschplaat is een natuurgebied in het Oostelijke deel van Terschelling. Het bestaat vooral uit duinen, strand, kwelde…

Dalkruid of Maianthemum bifoliumDalkruid of Maianthemum bifoliumDalkruid komen we onverwacht tegen op een wandeling in het natuurgebiedje Rosdel. Dé aanleiding om wat te vertellen over…
Hagen, het mini-oerwoud voor de moderne herboristHagen en heggen in de natuur zijn de zichtbare, maar toch wat vergeten en onbetre­den plaatsen waar planten nog enigszin…
Bronnen en referenties
  • http://www.natuurinformatie.nl/ecomare.devleet/natuurdatabase.nl/i000858.html
  • DE WADDEN - wereld tussen eb en vloed, Jan van der Kam
Elsw (8 artikelen)
Gepubliceerd: 28-03-2011
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Natuur
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.