Winterwetenswaardigheden: Natuurijs en mistletoe

Schaatsen doe je op ijs. Toch is het vreemde van ijs dat het blijft drijven. IJs is harder dan water en toch lichter en compacter. Een vreemd gegeven voor veel mensen.

IJskristallen bepalen dat ijs blijft drijven

Dat ijs blijft drijven heeft te maken met de opbouw van de ijskristallen waaruit ijs bestaat. Zij zijn zo opgebouwd dat ze in een soort rooster zitten. Watermoleculen daarentegen voegen zich naar elkaar en zitten dus dichter opeen.

Wanneer ontstaat ijs?

IJs smelt bij een temperatuur van nul graden Celsius. Toch bevriest water niet al vanaf min 1 graad Celsius. Water kan vloeibaar blijven tot ver onder het vriespunt. In de lucht bevriest water zelfs pas als de thermometer op een plaatsje tussen de min 7 en min 10 Celsius staat. Bovendien bevriest het water dan alleen ook nog maar als het ergens aan vastzit, zoals een stofdeel of een zandkorrel. Daaroverheen komt dan nog meer bevroren water en zo ontstaat een laagje ijs. Als er helemaal geen stofje zou zijn waaraan het water zich kan vastklampen dan bevriest helemaal schoon water pas bij min 40 graden Celsius. In de praktijk komt het daar echter niet van, want zulk schoon water is alleen te vinden in een laboratorium.

Vrieslucht is schoner dan gewone lucht

Op een heldere dag waarop het vriest is de lucht die mensen inademen schoner dan op een dag waarop het niet vriest. Dat komt omdat er minder vocht en vuil in de lucht aanwezig zijn. Het water verdampt niet en fijn stof dat overal altijd aanwezig is, zit vastgeklonken aan de bevroren aarde. Het kan daardoor dus niet door de lucht vliegen en alles bevuilen. Droge vrieslucht is dus schoner en lichter om in te ademen.

Maretakken of mistletoe – kussen maar

De maretakken of mistletoe komen in de winter uit hun bolletjes. Ze groeien in die bollen in de bomen en blijven in de winter prachtig groen. Rond de kerstdagen halen mensen ze vaak naar binnen, vast niet in de laatste plaats omdat de legende zegt dat er onder de tak gekust moest worden. Maretakken groeien het beste op bomen die in kalkrijke grond staan, zoals dat het geval is in bijvoorbeeld Limburg. De mistletoe groeit het meest op populieren, appelbomen, linden of de meidoorn. Hij doet dit omdat hij veel licht en lucht nodig heeft. Hij kan niet alleen licht opnemen in de bladeren, maar ook in de stelen, bloemen, kiemen en het hout van de dikkere delen. Bovendien heeft de maretak overal huidmondjes. Zo kan hij koolzuur opnemen en zuurstof weer afgeven. De bessen van de maretak zijn wit en een beetje doorzichtig. Die bessen zijn ook de zaden van de boom. Zij kunnen overigens alleen ontkiemen als ze in het licht staan. Doen ze dat niet dan komt er nooit een nieuwe maretak uit de bessen.

Waarom kussen onder de maretak of mistletoe?

De traditie van het kussen onder maretak komt van de Angelsaksen. De groenblijvende plant associeerden zij met vruchtbaarheid. Ook dachten ze dat de plant magische krachten had. Het kruis van Christus werd volgens de overlevering ook gemaakt van maretakhout. Omdat dit zo’n beschamende situatie werd dat Jezus juist aan het kruis van deze boom werd gehangen, is de boom vervolgens gekrompen tot een plant. De overlevering zegt daarover verder weer dat de plant daarna boze geesten kon verdrijven. Daarom hingen mensen hem vroeger bij de ingang van hun woning. De kus die iemand krijgt als hij onder de maretak of mistletoe staat vergroot de kans op een vruchtbare liefde. En het kwade krijgt geen kans omdat de plant dat uitdrijft.