Wordt de lynx ooit een vaste bewoner van Nederland?

De lynx, een grote katachtigen, laat zich anno 2017 steeds vaker zien in Nederland. Het gaat hierbij vooral om de grensgebieden met België en Duitsland. Lynxen zijn uiterst territoriaal en leven in een gebied van minstens tweehonderd vierkante kilometer. In zo’n gebied heerst dan één mannetje en één vrouwtje. Lynxen zijn goed tegen kou bestand en zijn stille jagers. Zij jagen vooral op kleine prooien als hazen en fazanten, maar kunnen ook gemakkelijk een ree doden. Ook al zijn lynxen sinds het jaar 2000 een aantal keer gespot in Nederland blijven deskundige toch pessimistisch over zijn terugkeer: Nederland is gewoon te klein voor lynxen. Maar waarom komen zij dan toch steeds dichterbij?

De lynx

Een lynx behoort tot de katachtigen en wordt tussen de tachtig en 130 centimeter lang en weegt tussen de achttien en 25 kilo. Vanwege zijn dikke vacht en karakteristieke bakkebaarden kan de lynx kou makkelijk verdragen. De lynx leeft het liefst in dichte naaldbossen met dichte grondbegroeiing. Lynxen zijn goede klimmers en komen daarom ook voor in berggebieden tot tweeduizend meter. Lynxen zijn territoriaal en leven in een gebied van minimaal tweehonderd tot soms meer dan duizend vierkante meter. Overdag laten ze zich weinig zien. Ze jagen dan ook doorgaans niet voordat de schemering valt. Een lynx leeft het liefst in hollen in rotswanden of in de grond.

Voedsel

Lynxen behoren niet tot de beste jagers van alle katachtigen op de wereld. Slechts één op de zes aanvallen van een lynx is succesvol. Daarom houdt de lynx het ook liever bij kleine prooien als hazen of knaagdieren. Een prooi wordt stilletjes van achter beslopen en met een grote sprong grijpt de lynx zijn prooi bij de keel. Grote prooien als reeën worden vanaf boven aangevallen. Een lynx kan uren stilzitten in een boom, wachtend op het juiste moment. Een ree is echter wel een grote prooi voor de katachtige. Een lynx eet namelijk niet meer dan één kilo per dag.

Territorium

Zoals aangegeven zijn lynxen (ernstig) territoriaal. Het is dan ook hun grootste dagactiviteit om dit territorium te bewaken. Uit studies blijkt namelijk dat een lynx zijn territorium elke dag meerdere keren analyseert op activiteiten. Treft hij een dood dier aan dan gaat hij op zoek naar de aanvaller. Treft hij sporen als uitwerpselen of afdrukken aan, rust hij niet totdat hij weet welke bewoner dit is. Maar door het feit dat hij eigenlijk zo’n slechte aanvaller is, moet hij constant op zoek naar nieuw leefgebied. Een haas die is aangevallen door een lynx gaat zich automatisch oplettender gedragen. Uiteindelijk zijn alle dieren zo oplettend en op de hoogte van zijn aanwezigheid, dat de lynx wel ander gebied op moet zoeken. Vandaar ook zijn grote territorium.

Voortplanting

Een vrouwtje is nog geen tachtig dagen zwanger en krijgt per worp tussen de één en vijf jongen. De jongen doen pas na zestien tot zeventien dagen voor het eerst hun ogen open. Het mannetje zorgt de eerste twee maanden voor voedsel. Daarna verlaat hij het nest, terwijl de jonkies nog tien maanden lang bij hun moeder blijven. Een lynx wordt doorgaans tussen de vijftien en twintig jaar oud.

Verspreiding

De lynx komt voor in de bossen van Oost-Europa en Noord- en Centraal-Azië. De grootste populatie leeft in de bossen van Siberië. Sinds het einde van de twintigste eeuw komt de lynx steeds vaker voor in de rest van Europa. In Noorwegen leven nu ongeveer vijfhonderd exemplaren en Finland telt er ongeveer twaalfhonderd. Ook Zweden telt er meer dan twaalfhonderd. In Frankrijk komt de Lynx beperkter voor, maar er kunnen minimaal honderd als vaste bewoners worden geteld. In Duitsland is het aantal minder duidelijk: er wordt gesproken van tientallen tot iets meer dan honderd. In België worden met regelmaat in de Ardennen lynxen gespot.

De groeiende populatie in de relatief gezien kleinere leefgebieden lijkt erop te duiden dat de Euraziatische lynx zich aanpast aan de kleinere bossen en de impact van de mens. Ook delen zij steeds vaker gebieden met andere diersoorten als wolven, maar proberen deze toch zo veel mogelijk te vermijden.

De lynx in Nederland: is het mogelijk?

Lynxen zijn geen onbekenden in Nederland. Tot in 1890 waren zij vaste bewoners van Nederland. De jacht op deze katachtigen heeft er echter voor gezorgd dat zij zich, samen met de wolven, wegtrokken uit Nederland. Sinds 1999 zijn er echter meerdere waarnemingen geweest van lynxen in Nederland. Drie daarvan vonden plaats in Limburg. Een andere waarneming, in 2009, was in Drenthe.

Het leefgebied is er

Een lynx zou volgens deskundigen prima in Nederland kunnen leven. Het klimaat is gunstig en er is voedsel voldoende. Nederland heeft een aantal dichte bossen, evenals open velden. Denk hierbij aan de Veluwe. Uit een onderzoeksrapport van Ark Natuurontwikkeling, in opdracht van Habitat Europe, blijkt dat een populatie tot twintig lynxen zich prima zou redden in dit natuurgebied. Dit in combinatie met de populatie die zich in Noord-Frankrijk, België en delen van Limburg bevindt, zou de lynx mogelijkheden hebben tot een succesvolle terugkeer in Nederland.

Daarnaast worden er op de Veluwe per jaar honderden herten, reeën, hazen en wilde zwijnen afgeschoten om de populatie terug te dringen. Ook al jaagt een lynx niet vaak op prooien van deze omvang, dan nog zou zijn komst invloed hebben op het ecosysteem. Herten, reeën en wilde zwijnen zullen oplettender moeten worden, evenals hazen. Ze zouden bijvoorbeeld niet meer zonder enige zorg het nest met jongen kunnen verlaten. Een echt roofdier die redelijk hoog in de voedselketen staat ontbreekt al tientallen jaren in Nederland.

Liever geen roofdier

Er is echter ook veel kritiek op het onderzoeksrapport. Zo stelt Hugh Jansman van Alterra dat Nederland te overbevolkt zou zijn voor de terugkomst van de lynx. Nederlanders delen het land liever niet met een gevaarlijk roofdier. Niet dat een lynx uit het niets een volwassen persoon zou aanvallen, maar kleinere en alleen lopende kinderen kunnen echter wel een gevaar oplopen. Ook boeren hebben de katachtigen liever niet. Loslopende kippen of pasgeboren kalven zijn potentiële prooien voor een lynx.

Geen rotswanden in Nederland

Lynxen leven het liefst in hollen in rotsen of in dicht begroeide grond. Omdat beide in Nederland beperkt aanwezig zijn, moeten er hollen worden aangelegd. Dit kost een hoop geld en kan schade aanbrengen aan de natuur. Daarnaast is het dan niet zeker dat een lynx ook daadwerkelijk de aangelegde hollen gaat gebruiken.

Nederland is te klein

Ook het territoriale aspect is een kritiekpunt. Want wat als Nederland alle moeite heeft gedaan om de lynx hier te krijgen en na een paar weken zijn ze allemaal weg. Dat zou toch zonde van alle moeite, tijd en geld zijn? En de kans zit er dik in, aangezien Duitsland nog meer te bieden heeft dan Nederland.

De conclusie is wel duidelijk: de lynx kan met een aantal aanpassing goed leven in Nederland, de vraag is of ze ook daadwerkelijk in Nederland zullen blijven.

Trend

Niet alleen over de vaste terugkeer van de lynx wordt gespeculeerd. Zo is er in 2016 ook een jakhals gesignaleerd in Nederland, evenals wolven. Wie weet komen de elanden uit Oost-Duitsland over enkele jaren ook Nederland binnen lopen. Wasbeerhonden lijken Nederland steeds meer over te nemen en worden nauwlettend in de gaten gehouden vanwege de ziektes die zij over kunnen brengen. Sinds het begin van deze eeuw broedt ook de zeearend in Nederland. Welke dieren kan Nederland allemaal nog meer verwachten?

Lees verder

• De jakhals in Nederland: is het mogelijk?
• Komt de eland ooit nog terug in Nederland?
• De wasbeerhond: welkom of niet welkom in Nederland?
• Worden wolven ooit vaste bewoners van Nederland?