Wanneer zijn insecten schadelijk of nuttig, en waarom?

Wat is het nut van een mug? Deze vraag hoor je vaak. Je zou ook kunnen zeggen: wat is het nut van een mens? Beide vragen zijn echter onjuist gesteld. Iets kan namelijk alleen nuttig zijn ten opzichte van iets anders. De vraag zou dus moeten zijn: wat is het nut van een mug voor een gierzwaluw (of voor een mens)? En wat wordt überhaupt bedoeld met "nut" - of "schadelijkheid" van een dier?

Inhoudsopgave

• Nuttig of schadelijk?
• Wanneer is een insect schadelijk (voor een ander wezen)?
• Wanneer is een insect nuttig (voor een ander wezen)?
• Voor wie zijn de mug en de honingbij nuttig of schadelijk?
• Conclusie
• Onder controle houden van schadelijke insecten

Nuttig of schadelijk?

De bewering "dit of dat insect is nuttig", is een onjuiste bewering. Nut of schadelijkheid kan namelijk alleen in relatie tot iets anders gezien worden. Je zou daarom wel kunnen zeggen: dit insect schadelijk is voor de mens (of nuttig voor een Maleise beer). Maar wat wordt precies bedoeld met nuttig en schadelijk?

Wanneer is een insect schadelijk (voor een ander wezen)?

Insecten zijn schadelijk voor een ander wezen, als deze een significante schade aanbrengen aan het voedsel van dat wezen (bv. aan de door de mens gecultiveerde planten) of aan het wezen zelf, bv. door het ziek te maken, het te parasiteren, of het zelfs te doden.

Wanneer is een insect nuttig (voor een ander wezen)?

De voor de mens nuttige insecten, zijn die insecten, die

• de schade, aangebracht door schadelijke insecten aan de door ons gecultiveerde planten, onder controle houden, door de plaaginsecten op te vreten of er hun eieren in te leggen, zodat ze een voedselbron vormen voor hun nageslacht.
• ons milieu schoonhouden, door afval van planten en dieren te begraven of op te vreten.
• planten te bestuiven, die daardoor vruchten vormen die ons van voedsel voorzien en waardoor die planten zich kunnen voortplanten.

Insecten die nuttig zijn voor andere wezens, zijn insecten die:

• een voedselbron zijn voor het betreffende wezen. Denk aan het nut van mieren voor de miereneter.
• een voedselbron aanleggen die gegeten kan worden door het betreffende wezen. Denk aan het nut van de bladluis voor mieren: mieren 'melken' de bladluizen om hun zoete honingdauw die de luizen uitscheiden.

Voor wie zijn de mug en de honingbij nuttig of schadelijk?

De mug

• T.o.v. de mens - De mug is niet nuttig, want zij houdt geen plaaginsecten onder controle, eet geen plaaginsecten en bestuift geen planten. Zij kan schadelijk zijn: sommige soorten brengen ziekten voort, o.a. malaria.
• T.o.v. de gierzwaluw - Zeker nuttig! De mug is een van de belangrijkste voedselbronnen van deze vogel.
• T.o.v. de Maleise beer - Niet nuttig en niet schadelijk, want de bruine Maleise beer eet geen of heel weinig muggen en de mug berokkent hem ook geen schade.

De honingbij

• T.o.v. de mens - Nuttig, want de honingbij bestuift planten die voor ons van belang zijn, en wij eten de honing. In sommige gevallen is de bij ook schadelijk: voor sommige mensen kan een steek zeer gevaarlijk zijn.
• T.o.v. de gierzwaluw - Zeker nuttig, want de gierzwaluw eet vele soorten insecten, ook honingbijen, die hij in de vlucht vangt.
• T.o.v. de Maleise beer - Zeker nuttig, want de Maleise beer eet de honing die de bijen opslaan.

Conclusie

Het nut of de schadelijkheid van een insect is alleen te meten ten opzichte van het nut of de schade die dat insect schenkt of berokkent aan een ander wezen. Als wezen x nut heeft van het insect (hij kan het opeten, bv.) dan is het insect nuttig voor wezen x. Als wezen y echter schade ondervindt van datzelfde insect (het insect is bv. een parasiet van y), dan is dat insect voor y schadelijk.

Een voorbeeld

Een voorbeeld van een insect dat nuttig is voor x, maar schadelijk voor y, is de bladluis. Bladluizen zijn schadelijk voor mensen, omdat zij aan onze gecultiveerde planten zuigen en ze met honingdauw bevuilen; in sommige gevallen sterven de planten daardoor zelfs (gedeeltelijk) af. Maar, bladluizen zijn zeer nuttig voor mieren. Mieren zijn verzot op de zoete honingdauw en zij 'melken' de bladluizen, zodat ze van de honingdauw kunnen drinken.

Onder controle houden van schadelijke insecten

Insecten die schadelijk zijn voor ons mensen kunnen vaak op een natuurlijke, niet-chemische wijze (de zogenaamde biologische wijze) onder controle worden gehouden of bestreden worden. Dit doen we met behulp van andere, voor ons nuttige insecten, maar ook d.m.v. andere nuttige dieren, zoals spinnen, vogels, mollen, muizen e.a.