Antarctica - verleden en toekomst

Antarctica, de koudste plek op aarde. 's Winters is het dag en nacht donker, in de zomer juist altijd licht. Het is er stil, kaal en elke ijsberg lijkt vastgevroren. Maar of dat altijd zo blijft… Blauwe ijsbergen zoals deze zijn erg bijzonder. Ze groeien meestal op het land en komen pas later in de zee terecht. Je leest het goed: ze groeien! Als het winter wordt, valt er op de Zuidpool veel sneeuw. Die kan niet smelten, want daarvoor is het te koud. Elke nieuwe laag sneeuw perst de oude daaronder samen. Zo groeit de berg duizenden jaren lang beetje bij beetje. Als hij te zwaar wordt, gaat hij glijden, richting de zee. Met veel kabaal en gerommel breekt een groot stuk af en plonst in het water. Een drijvende ijsberg is geboren... Nu weet je hoe de berg ontstaan is, maar nog niet waarom hij blauw is. Dat komt door die geperste sneeuw. Normaal zit er veel lucht in ijsbergen. Die lucht zorgt ervoor dat het licht (dat eigenlijk uit alle kleuren van de regenboog bestaat) goed kan weerkaatsen. Wij zien dan de kleur wit. Zit er weinig lucht tussen de sneeuw, dan reflecteert alleen de kleur die de meeste energie bevat: blauw. Hoe dichter het ijs, hoe blauwer de ijsberg!

Poolreiziger

‘’Je voelt je heel klein op Antarctica. Het is zo enorm uitgestrekt en Leeg. Soms kom je maandenlang niemand tegen.’’ Ricardo Roura kan het weten. Hij is onderzoeker aan de Universiteit van Groningen en reisde tien keer naar Antarctica. Eén keer woonde hij er zelfs voor een jaar! Vooral de kou zal hij nooit vergeten: "De kou bepaalt alles wat je doet. Je moet je heel dik aankleden en water meenemen in een thermosfles. Als je een beker water buiten zet, is hij zo bevroren. Van de ene naar de andere plek ga je vaak op ski's. Of op een sneeuwscooter. Dat gaat lekker snel." Roura heeft veel van de Zuidpool gezien. Maar hij was vooral in het Ross-gebied te vinden. Hier kwam ontdekkingsreiziger James Clark Ross in 1841 als eerste op Antarctica aan. Hoe groot het continent is, hebben twee andere poolreizigers pas in 1911 ontdekt. De Brit Robert Scott wilde dolgraag de eerste zijn die het middelpunt van de Zuidpool zou vinden. Maar hij kwam net te laat. Roald Amundsen uit Noorwegen had een kortere route bedacht en was 35 dagen eerder.

Smeltend ijs

Op de Zuidpool is het in de winter gemiddeld meer dan dertig graden onder nul. Onderzoekers zoals Roura zijn vooral nieuwsgierig of dat ook zo blijft. Overal ter wereld blijven steeds meer schadelijke gassen van auto's en fabrieken in de lucht hangen. Ze houden de warmte vast (het broeikaseffect). Als het te warm wordt op aarde, gaat het ijs op de polen smelten. Dan stromen de oceanen vol en krijgen we ook in ons land overstromingen. Roura zag het weer op de Zuidpool de afgelopen twintig jaar veranderen: "Vroeger viel er nooit regen op de Zuidpool, alleen sneeuw. Nu valt er weleens een buitje." Of dat komt door de opwarming, gaan wetenschappers uitzoeken. Bijvoorbeeld door foto's van veertig jaar geleden te vergelijken met die van nu. Maar ook door het ijs te meten. Op de grond en vanuit de ruimte, met satellieten.

Noord of zuid?

Antarctica is de Zuidpool, de noordpool heet Arctis. Maar waarom hebben ze deze namen? Vanaf de Noordpool kun je 's nachts de sterrenbeelden Grote en Kleine Beer zien. Daarom heet de Noordpool Arctis, wat komt van het Griekse woord ‘arctos’ (beer). Op de Zuidpool kun je het sterrenbeeld niet zien. Daarom heet de Zuidpool Antarctica: het tegenovergestelde (anti-) van Arctis.

Prikkende sterren

Zelfs als de satellieten al het onderzoekswerk zouden overnemen, blijft Roura naar de Zuidpool reizen. Volgens hem is het één van de mooiste plekjes op aarde. Er wonen geen mensen op de zuidpool en dus is er weinig vervuiling. De lucht is zo helder dat je overdag zeker zeventig kilometer ver kunt kijken. En 's nachts zie je miljoenen sterren. Zo fel, dat ze prikken in je ogen!"

Wist je dat

• de Zuidpool het koudste plekje op aarde is? Er is weleens -88 graden gemeten!
• Antarctica het vijfde grootste werelddeel is? Groter dan Australië en Europa!
• negentig procent van al het ijs ter wereld op Antarctica ligt?
• de zuidelijke ijskap gemiddeld meer dan twee kilometer dik is?