Grote vuurvlinder - Lycaena dispar batava

De grote vuurvlinder is zeldzaam in Nederland. In 2015 viert het beestje een jubileum: hij werd 100 jaar geleden ontdekt in Friesland. Voor vlinderkenners en natuurbeschermers was dat destijds een sensatie, want ze ontdekten een aparte ondersoort die nergens anders dan in Friesland gezien wordt. Er was één soort die er op leek en die vloog in Engeland. Helaas wordt die soort sinds 1864 niet meer gezien. Men rekent erop dat hij is uitgestorven.

Honderd jaar vuurvlinder in Nederland

• Grote vuurvlinder - Lycaena dispar batava
• Beschermd dier
• Batava – een uiterst zeldzame kapel
• Het veen, de vlinder en de openbaring
• Rottige Meente en Weerribben

Grote vuurvlinder - Lycaena dispar batava

De grote vuurvlinder – de officiële naam is Lycaena dispar batava - is een prachtige moerasvlinder die in Nederland voorkomt. Vlinderkenners noemen hem de meest karakteristieke vlindersoort van het land, maar het gaat niet goed hem. De grote vuurvlinder is zeldzaam geworden in Nederland en komt nog zo weinig voor dat hij met uitsterven wordt bedreigd.

Grote Vuurvlinderjaar

In Engeland, waar de soort ook vloog, is hij sinds 1864 al niet meer gezien. De vlinder werd in 1915 in Friesland ontdekt en in 2015 organiseerde de Vlinderstichting een Grote Vuurvlinderjaar met excursies, een symposium en een tentoonstelling rondom de vlinder.

Beschermd dier

De grote vuurvlinder staat op het lijstje van beschermde dieren van natuurbeschermingsorganisaties. In het gebied waar hij gezien wordt doen natuurbeschermers hun best. Hij vliegt nog in de laagveengebieden Rottige Meente en De Weerribben, op de grens van Overijssel en Friesland. Toch is de toekomst van de vlindersoort onzeker.

Vlinderproject

De Vlinderstichting wil samen met beheerders van de gebieden en natuurbeschermingsorganisaties werken aan uitbreiding van het leefgebied. De Vlinderstichting, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de provincie Overijssel slaan daarvoor de handen ineen. In het Jaar van de Grote Vuurvlinder werd er daarom gestart met een vlinderverhuizingsproject om de soort te herintroduceren in het gebied van De Wieden. Het project heet ‘Verhuizing grote vuurvlinder naar De Wieden.’ Het zou voor 2020 resultaat moeten opleveren.

Batava – een uiterst zeldzame kapel

In 1927 verhuisde men vlinders naar Engeland, waar de soort was uitgestorven, maar het bood geen blijvend resultaat. De grote vuurvlinder verdween daar in 1970 weer. Sindsdien is Nederland het enige land waar de ondersoort ‘batava’ voorkomt. In 1915 werd hij een ‘uiterst zeldzame kapel’ genoemd.

Het veen, de vlinder en de openbaring

Natuurjournalist Caspar Janssen schreef een boek over de grote vuurvlinder. Het heet Het veen, de vlinder en de openbaring en het boek kwam in het Jaar van de Grote Vuurvlinder uit. Het kost € 12,50 en werd uitgegeven door de KNNV.

Janssen dook in de geschiedenis van de ontdekking van de grote vuurvlinder in Nederland en schreef er een spannend boek over. In 1915, op een mooie zomerdag, ving een schooljongen een mooie vlinder. Het was in Friesland in de Rottige Meente en vlinderkenners en natuurbeschermers waren door het dolle heen. Ze meenden met een uitgestorven gewaande grote vuurvlinder van doen te hebben. Het was een vlindersensatie.

Vlinder is troef

Er gebeurde van alles. Handelaren maakten jacht op het extreem zeldzame en waardevolle diertje om hem te kunnen verhandelen en de destijds jonge natuurbeweging vormde samen met Friese vlinderliefhebbers een kordon rond de vlinder. Het bedreigde veenlandschap bleek het laatste bastion van de oranjerode schoonheid. De vlinder werd symbool van een bedreigd landschap en natuurbeschermers zetten de vuurvlinder bij de strijd om natuurbehoud in als troef. Die strijd gaat nog steeds door.

Reconstructie
Casper Janssen concludeert naar aanleiding van zijn reconstructie van de geschiedenis dat de ontdekking van de vlinder maar net op tijd kwam. Hij hield een zoektocht in het spoor van de vlinder en bezocht het Friese en Overijsselse veen, ging langs bij bevlogen vlinderkenners, worstelde zich door archieven en keek in verborgen vlinderkasten. Hij vond ook de eerste opgeprikte vuurvlinders. Ze zijn bewaard gebleven.

Rottige Meente en Weerribben

Het gebied waar in 1915 de vuurvlinder werd ontdekt is een beschermd natuurgebied waarvoor in 1955 de eerste percelen werden aangekocht. De Rottige Meente vierde in 2015 het jubileum dat 60 jaar geleden de eerste percelen werden aangekocht. Het is een Fries polderveenlandschap dat wordt beheerd door Staatsbosbeheer. De Lindevallei is nu een natuurgebied dat beheerd wordt door It Fryske Gea. Het was destijds belangrijk voor de bescherming van de grote vuurvlinder. Tegenwoordig is dat vooral Nationaal Park Weerribben-Wieden in Overijssel.

Vanaf de jaren 50 gaat het constant achteruit met de vlinderstand van de grote vuurvlinder, omdat er steeds meer leefgebieden verdwijnen. De grote vuurvlinder toont met zijn aanwezigheid het belang van een groot en kwalitatief hoogwaardig laagveenmoeras in Nederland.

Lees verder

• Vlinder – Kleine vuurvlinder uit de familie van de blauwtjes
• Vlinder – Duinparelmoervlinder op Ameland
• Vlinder – Distelvlinder op Waddeneiland Ameland
• Grote Vos – zeldzame dagvlinder in Nederland
• Vlinder – Bruine eenstaart op Ameland