Het paard in het wild

Om goed met paarden om te kunnen gaan, moeten we hen begrijpen. De beste manier om dat te leren is door paarden in het wild te bestuderen. Door kennis van de levenswijze van wilde paarden, kunnen we onze manier van paarden houden zo goed mogelijk aanpassen aan hoe het paard van nature leeft en zorgen we ervoor dat onze paarden zo gezond en gelukkig mogelijk kunnen zijn.

Het paard is een kuddedier

Het paard is een kuddedier. In het wild leven ze dus samen met soortgenoten. Het is namelijk altijd veiliger in een groep, omdat de kans dat een roofdier achter jou aangaat kleiner is. Ook kunnen andere paarden je te hulp komen in noodgevallen. De grootte van zo’n kudde varieert van 3 of 4 paarden tot enkele tientallen of zelfs meer dan honderd dieren. Er zijn verschillende samenstellingen van kuddes. Een kudde van merries en veulens die wordt geleid door een hengst komt het vaakst voor. Daarnaast zijn er ook kuddes die uit alleen maar hengsten bestaan. Die hengsten zijn dan vaak uitgestoten uit hun oude kuddes en hebben elkaars gezelschap opgezocht. Sommigen wachten op een kans een eigen kudde te beginnen, anderen zijn oud, ziek of gewond en willen gewoon in alle rust herstellen of hun laatste dagen slijten.

Rangorde binnen de kudde

Binnen de kudde bestaat een rangorde, maar deze rangorde ligt niet vast. Paarden zijn continu bezig met het bepalen van de rangorde en deze verandert daarom van minuut tot minuut. Het paard dat een ander paard laat 'wijken voor druk' (d.w.z. voor hem aan de kant dwingt te gaan) is hoger in rang. Ondanks die continue veranderingen in rangorde zijn er wel wat algemene patronen die in de meeste kuddes lijken te bestaan. De leider is zoals gezegd meestal de sterkste hengst. Hij heeft een harem van merries om zich heen verzameld, dat is zijn kudde. Die merries gebruikt hij om veulens te maken met zijn genen. Dat is zijn instinct en hij zal er daarom alles aan doen om zijn merries en hun veulens te beschermen tegen indringers en andere gevaren. De merries op hun beurt hebben daar weer baat bij omdat zij en hun veulens door een sterke hengst worden beschermd.

De leidende merrie

Als je zo’n kudde nauwkeurig bestudeert zul je zien dat de rangorde steeds verder naar beneden gaat. Onder de hengst is de volgende leider vaak de oudste en meest ervaren merrie. Zij heeft de ‘dagelijkse’ leiding over de kudde. Zij weet de beste plekken om te grazen en te drinken, ze houdt de kudde bijeen en zij bepaalt de gedragsregels. Waar nodig deelt ze fikse straffen uit. Maar ook de overige merries bestraffen elkaar en de jonge paarden in de kudde wanneer nodig.

Communicatie in de kudde

Paarden zijn dus heel sociale dieren en dat betekent dat ze ook met elkaar moeten kunnen communiceren. Dit gebeurt vaak op een heel onopvallende manier, bijna onzichtbaar voor mensen. Daarom kan het saai zijn naar een kudde paarden te kijken, maar het is aan te raden dit toch eens te doen. Als je je bewuster wordt van de subtiele communicatie zul je zien dat paarden continu met elkaar aan het praten zijn, zelfs wanneer het lijkt dat ze alleen maar een beetje staan te grazen. Paarden praten zo zachtjes omdat ze geen roofdieren willen aantrekken. Als je de tijd neemt om het gedrag van de paarden in de kudde te bestuderen zul je de paardentaal beter leren begrijpen.

Paarden zijn prooidieren

Paarden zijn prooidieren. Dat betekent dat er door roofdieren op hen wordt gejaagd. Prooidieren ontwikkelen manieren om zich te verdedigen, sommigen gebruiken camouflage om zich te verstoppen, anderen gif en weer anderen graven holen om onder de grond te kunnen schuilen. Paarden verdedigen zich in de eerste plaats door te vluchten. Pas als ze geen andere keus hebben zullen ze vechten. Dit is omdat de kans om gewond te raken bij een gevecht groter is dan als ze wegrennen.

Het paard is een vluchtdier

Om op tijd te vluchten moet een paard gevaar zo snel mogelijk opmerken. Dat betekent dat ze altijd goed op hun omgeving moeten letten, zelfs wanneer ze slapen. Zo slaapt een paard slechts kleine poosjes verspreid over de dag. Ze kunnen staand slapen om snel weg te kunnen rennen als er gevaar dreigt en zelfs in slaap hebben ze vaak hun ogen open en hun oren gespitst op mogelijk gevaar. Alleen als een paard zich volledig veilig voelt zal het gaan liggen om echt diep te kunnen slapen, maar zelfs dat doen ze maar heel kort.

Zodra een paard iets gevaarlijks opmerkt zal het in de eerste plaats hard wegrennen. Wanneer het veilig buiten bereik van het gevaar is stopt het en kijkt pas dan waar het eigenlijk voor is weggevlucht. Binnen een kudde hoeft er maar één paard ergens van te schrikken en de hele kudde slaat gezamenlijk op de vlucht. Als de hengst of leidende merrie het gevaar heeft bemerkt zullen ze de kudde snel naar veiligheid drijven.

Dagelijks leven in het wild

Gelukkig komen dat soort situaties niet heel vaak voor. Het grootste deel van de dag (zo’n 16-18 uur) brengen paarden door met lekker rustig grazen. Vaak eten en lopen ze tegelijk. Ze plukken een stuk gras, nemen al kauwend een paar passen en pakken de volgende pluk. Zodoende kunnen ze al grazend best een aardig eind afleggen. Dit doen ze trouwens dag en nacht want paarden kennen geen dag- en nachtritme. Ze houden er ook van elkaar te verzorgen. Dat doen ze door met hun tanden zachtjes op de moeilijk bereikbare plekjes te knabbelen. Zo kun je vaak twee paarden zien die elkaars schoft verzorgen. Een teken van echte vriendschap.

Van nature nieuwsgierig

Paarden zijn ook van nature nieuwsgierig en leergierig, ze onderzoeken graag alles in hun omgeving en zijn in staat nieuwe dingen te leren. Zo komen ze namelijk te weten of iets gevaarlijk is of niet. Zo zul je in een kudde soms een veulen zien die voorzichtig een onbekend object of dier onderzoekt, ineens al bokkend wegvlucht en vervolgens uit nieuwsgierigheid toch weer terugkomt. Door die nieuwsgierigheid leren ze wat wel en niet gevaarlijk is (denk bijvoorbeeld aan het verschil tussen een stekelvarken of een blikje frisdrank). Het is vooral dankzij hun natuurlijke nieuwsgierigheid en hun sociale karakter dat wij ze kunnen temmen en berijden.