Opleiding van blindengeleidehond met baas

Een instructeur selecteert een aspirant-blindengeleidehond reeds wanneer hij zeven weken oud is. Een puppypleeggezin zorgt gedurende één jaar voor de basisopvoeding en vooral de socialisatie van de toekomstige geleidehond. De volgende stap voor de hond is een interne opleiding op school die gemiddeld zes tot anderhalf jaar duurt, afhankelijk van de school, het leertempo van de hond enzovoort. Wanneer de hond uiteindelijk rond de twee jaar oud is, volgt de match met een toekomstige blinde of zwaar slechtziende baas. Hij of zij wordt dan de gelukkige eigenaar van deze opgeleide hond. De baas dient dan nog een flinke opleiding te volgen.

• Interne opleiding en/of thuisopleiding
• Appèloefoeningen
• Spelen
• Verzorging
• Theorielessen
• Loslopen
• Wandelen aan de leiband
• Wandelen in tuig
• Eigen omgeving
• Uittesten

Interne opleiding en/of thuisopleiding

De opleiding bestaat bij de meeste geleidehondenscholen uit een interne instructie en/of een thuisinstructie. De interne opleiding gebeurt op school en duurt gemiddeld één tot drie weken, afhankelijk van school en ook team. Geleidehondenbazen die al eens een geleidehond gehad hebben, hebben meestal een iets kortere opleiding omdat ze de basis reeds kennen. Tijdens de interne instructie vertoeft de geleidehondgebruiker op weekdagen in de school en blijft hij hier slapen. In het weekend gaat hij naar huis, al dan niet met hond, afhankelijk van de school, de ervaring en ook het team zelf. Daarna gaat de geleidehondgebruiker naar huis en krijgt hij daar een training van één tot drie weken, afhankelijk van school en ook team. Bij sommige geleidehondenscholen gebeurt er alleen of soms sporadisch enkel een thuisinstructie. Dit is bijvoorbeeld handig voor mensen met kleine kinderen, doofblinden of mensen die een hond krijgen van een externe of zelfstandige trainer waarbij de hond nooit op school heeft gezeten.

Appèloefoeningen

Appèloefeningen vormen de eerste basis tussen de band van de nieuwe baas met de hond. Ze zijn van onschatbare waarde om het vertrouwen tussen beiden te laten groeien. De oefeningen zijn belangrijk en de meeste scholen herhalen dit dagelijks tijdens de interne opleiding. Het start meestal eenvoudig in een prikkelarme omgeving maar gaandeweg wordt het voor zowel baas als hond moeilijker. Afleiding in de vorm van andere honden, lekkers op de grond, voor de hond leuke en bekende mensen, veel lawaai, andere dieren in de buurt, in het bos en andere activiteiten zijn dan perfecte trainingsoefeningen. De hond leert luisteren naar zijn nieuwe baas, en anderzijds leert de slechtziende of blinde baas ook hoe hij tegen de hond moet praten en omgaan. Sommige honden vereisen een zachte stem, tegen andere honden moet je kort en duidelijk zijn, ... Elke hond is uniek en juist daarom is het goed om hierin begeleid te worden. Een andere belangrijke taak van de instructeur hierin is, naast het overbrengen van het stemgebruik, het aanleren van de juiste lichaamstaal en -houding. Dit is voor blinden en slechtzienden niet altijd eenvoudig. En sommige commando's kunnen bijvoorbeeld begeleid worden met een gebaar. Veelal is het zo dat als appèloefeningen niet (goed) lukken, de kans op slordig geleidewerk verhoogt. Daarom is het goed dat de band tussen baas en hond altijd heel stevig is. De eerste hoeksteen wordt gelegd tijdens de training op de geleidehondenschool.

Spelen

Spelen met de hond is belangrijk. Hij is namelijk voor het grootste deel van de dag huishond die houdt van een leuk spelletje na het harde werk. Elke hond is uniek en daarom bekijkt de school welke oefeningen en spelletjes de hond leuk vindt. Deze geeft de school op zijn beurt door aan de geleidehondgebruiker zodat het team verder kan timmeren aan een mooie vertrouwensband. Bij de meeste blindengeleidehondenscholen staat er ook een trainingstrip gepland naar een dierenwinkel. Daar krijgt de geleidehondgebruiker informatie over veilig speelgoed en geschikt speelgoed voor zijn hond. Het bezoek aan de dierenwinkel is tevens een goede oefening voor hond en baas omdat dit voor een hond een erg prikkelrijke omgeving is.

Verzorging

De normale verzorging van de hond gebeurt door de geleidehondgebruiker. Eten geven, borstelen en uitlaten leert de visueel gehandicapte baas bijgevolg aan in de geleidehondenschool. Een aantal scholen leert hierbij eveneens aan de geleidehondgebruiker aan hoe hij de uitwerpselen van zijn hond op kan ruimen. Dit klinkt voor veel ziende mensen heel gek, maar anderzijds functioneert het lichaam van een persoon met visuele handicap meestal perfect, buiten de ogen dan. Hij kan met zijn andere zintuigen in combinatie met wat aangeleerde tips meestal vrij vlot een poepje opruimen. Niet altijd en bij iedereen wordt dit aangeleerd, maar de kans hierop bestaat wel. Borstelen en eten geven zijn eveneens handelingen die het wederzijdse vertrouwen versterken.

Theorielessen

De geleidehondgebruiker krijgt daarnaast meestal dagelijks of zo goed als elke dag theorielessen. Anatomie, communicatie met de hond, raskenmerken, verzorging, medische thema's enzovoort komen aan bod. het is wel afhankelijk van school tot school of er theorielessen verzorgd worden, en indien dit zo is, hoeveel dan. Sommige scholen geven aan de aspirant-geleidehondgebruiker reeds een (online) cursus, bij anderen gebeuren de lessen volledig in de school zelf en nog andere scholen besteden er minder aandacht aan of geven enkel wat praktische informatie mee.

Loslopen

Loslopen is voor geleidehonden erg belangrijk. Ze moeten hun batterijen kunnen opladen na het werk. De geleidehond geeft vertrouwen aan de baas. Anderzijds geeft de baas de geleidehond ook zijn vertrouwen door hem te laten rennen en eventueel zwemmen. Het hoeft geen betoog dat dit de band versterkt tussen baas en hond. Het is voor een persoon met visuele handicap uiteraard wel even wennen om er op te vertrouwen dat de hond los loopt en die "controle" los te laten. De hond draagt meestal een goed hoorbaar belletje en de baas krijgt vanuit de geleidehondenschool een fluitje mee. De hond kent dit fluitje en komt in principe na een aantal aangeleerde fluitsignalen terug naar de baas, al dan niet met zijn neus door tegen zijn hand of arm te tikken. De baas moet dit fluitgebruik onder de knie krijgen evenals met zijn stem de hond proberen terug tot bij hem te krijgen. Dit is voor de hond niet altijd makkelijk want hij is nu vrije hond en heeft meestal minder oog voor de baas. Dit is echter van primordiaal belang om mogelijke problemen te voorkomen en ook voor de baas handig zodat hij weet dat hij altijd kan vertrouwen op zijn hond, ook als hij vrij is.

Wandelen aan de leiband

Wandelen aan de leiband is bij sommige scholen een aspect dat steeds bij elk team terugkeert, terwijl andere scholen hier minder belang aan hechten. Een hond kan ook uitgelaten worden of ergens naartoe gaan waarbij hij niet in tuig hoeft te zijn. Dan is het goed dat hij niet gaat trekken, snuffelen of andere ongewenste gedragingen laat zien. De geleidehondgebruiker leert om rechtop te lopen en een goede lichaamstaal aan te nemen waarbij de hond netjes links naast hem kan lopen.

Wandelen in tuig

De apotheose van de opleiding is uiteraard het wandelen in tuig. De hond krijgt een harnas aan en wordt dan prompt een geleidehond. De dartele losbol in de vrije tijd wordt plots een trotse en voorzichtige blindengeleidehond die obstakels omzeilt, ook in de hoogte. Hij neemt bovendien initiatief waardoor hij soms een andere weg voorstelt. Zelfs zoekopdrachten doet de hond graag voor zijn baas, en tot slot is hij intelligent ongehoorzaam is als een gevraagd commando gevaar oplevert. De hond heeft een uitgebreide schooltraining gekregen en kent zijn werk als hij bij zijn baas komt, maar hij moet dit nog willen uitvoeren voor een andere baas dan een instructeur. Daarnaast moet de geleidehondgebruiker de hond en het geleidewerk met al zijn technische aspecten nog leren kennen. De instructeur geeft een stevige cursus aan de blinde of slechtziende persoon. Meestal start het geleidewerk erg eenvoudig, met name net als bij de appèloefeningen in een prikkelarme omgeving met weinig obstakels, auto's en andere afleiding. De baas volgt de blindengeleidehond, loopt mee en samen met de instructeur wordt gewerkt aan een goed looptempo en een mooie werkhouding van de baas. Het is belangrijk om het harnas goed aan te doen, de beugel (handvat) goed vast te houden en goed bij de hond te blijven omdat anders signalen van de hond verloren kunnen gaan, wat resulteert in foute inschattingen van de baas. Gaandeweg worden de oefeningen moeilijker totdat de gebruiker na één of meerdere weken vlot over een drukke markt loopt, de bus of trein neemt, een trap oploopt, een lift neemt in een tjokvol winkelcentrum en heel wat andere opdrachten samen met de hond vervult.

Eigen omgeving

Tijdens de thuistraining komt het oefenen in de bekende omgeving van de blinde of slechtziende baas aan bod. Die kent de baas uit zijn duimpje, maar zijn voor de hond volslagen onbekend. Een instructeur begeleidt het team en geeft heel wat tips. Zo geeft hij bijvoorbeeld mee op welke veilige plek een combinatie kan oversteken, waar de hond veilig kan loslopen, waar de hond best kan liggen bij een fitness- of kappersbezoek, ... De hond maakt eventueel ook kennis met andere huis- en soortgenoten, bezoekt de dierenarts, gaat naar het bos enzovoort en dit allemaal onder supervisie van een instructeur. Wanneer het team alle routes kent en stevig in de schoenen staat, is het tijd om op eigen benen te staan en de combinatie op pad te laten gaan. Uiteraard komt een instructeur van de geleidehondenschool nog meermaals langs en daarna ook nog voor de (half)jaarlijkse nazorg en bij problemen.

Uittesten

Soms laat een hond tijdens de interne opleiding of de thuistraining wat gekke dingen zien of wil hij soms iets niet (goed) doen voor de baas. Dit is volkomen normaal en hoort bij het vormen van een hecht team. De hond moet de baas nog leren kennen en andersom. Uit fouten kan de combinatie alleen maar leren en sterker worden. De school is echter bij de gezamenlijke opleiding steeds nog bij het team aanwezig en bekijkt ten alle tijden naar de (lichaamstaal van de) baas en hond. Dankzij heel wat opbouwende tips groeien baas en hond en durven beiden steeds meer aan. De hond kan wel zijn grenzen gaan aftasten tijdens de interne training of thuisinstructie, en vaak ook als de opleiding voorbij is. Ook dit is een typisch kenmerk bij het vormen van een band. De geleidehondenschool is echter altijd paraat, ook als de thuistraining afgelopen is. Veelal duurt het tot twee jaar vooraleer baas en hond volledig op elkaar zijn ingesteld en elkaar helemaal kunnen lezen. Zelfs bij mensen die een volgende hond krijgen, is deze inwerktijd nodig. De hond heeft weer een heel andere "handleiding" dan zijn voorganger en ook dan weer moeten baas en hond elkaar ontdekken.

Lees verder

• Een blindengeleidehond is geen robot
• Een blindengeleidehond is ook een huishond
• Schooltraining van een blindengeleidehond
• Geleidehondeninstructeur: Hond opleiden tot geleidehond
• Matching: de juiste blindengeleidehond voor de juiste baas