Potvis – poepen als afweermechanisme

Zeezoogdieren zoals de potvis poepen, net als alle dieren. We denken er niet zo bij na wanneer we beelden van deze majesteitelijke dieren zien. Het wordt ook bijna nooit op foto of film gezet, zodat we er geen beeld van hebben. En als een poepende potvis dan eens op de gevoelige plaat wordt gezet omdat er toevallig een fotograaf in de buurt is, dan is het wereldnieuws. De potvis gebruikt zijn ontlasting als afweermechanisme.

Poepende potvis

Van de potvis kennen we heel goed zijn grote staart, zijn vierkante kop en zijn tanden. Als er ergens een potvisbul strandt dan krijgen we ook een goede blik op zijn penis, want die drukt na een stranding naar buiten. Waar de doorsnee zeezoogdierliefhebber nooit zo aan denkt is de anus van de walvis en de poep die eruit komt. Een potvis eet en moet dus ook zijn onverteerbare resten en afvalstoffen kwijt. Ook de stoffen waar een potvis niets mee kan wil hij uitscheiden. Dat doet hij door te poepen. Tot zover niks bijzonders.

Dominica - Poepduik van een walvis

Vijf duikers maken van de potvispoep wereldnieuws. Een van hen is fotograaf. Zij duiken in de wateren rond het Caribische eiland Dominica om beelden te maken van potvissen. Ze ontmoeten ook een, op het eerste gezicht uiterst kalme, potvis en maken foto- en filmopnames. De potvis heeft iets anders in de zin. Of hij geen zin heeft in die camera’s die op hem gericht staan òf hij heeft genoeg van de onrust van de zwemmende mannen om hem. Wat het precies is zullen we nooit weten, maar ergens heeft hij genoeg van. De potvis komt op de duikers af, gaat vertikaal in het water hangen en ontlast. Hij spuit een grote wolk uitwerpselen over de duikers en wappert dat met zijn staart en flippers naar hen toe bovendien. De duikers schrikken zich het apezuur maar hebben de tegenwoordigheid van geest om te blijven filmen. Die beelden en hun verhaal gaan in januari 2015 de hele wereld over, want een poepende potvis hadden we nog nooit gezien.

Blauw water

Het helderblauwe water van het Caribisch gebied wordt chocolademelkachtig bruin. Een van de fotografen omschrijft het water na de ontlasting als een kop warme chocolademelk. De potvis ging op zijn zij hangen en poept recht in het gezicht van de duikers. Het zit in hun duikpak, in hun ogen, in hun mond en haar. Alles is doorweekt met potvispoep en de potvis lijkt maar niet op te houden. Hij flippert na zijn poepsessie minutenlang de drab met zijn staart de kant van de duikers op. Daarmee toont de potvis dat hij de poep bewust heeft ingezet als strategie om de duikers te hinderen. Zij zien minutenlang geen hand voor ogen.

Afweermechanisme

Een potvis is niet zo’n aanvallend dier. Hij kan er goed tegen dat mensen hem willen filmen en om hem heen zwemmen. Een aanval als deze poepaanval is tamelijk zeldzaam. De poepexplosie is wel bekend bij marinebiologen. Het staat bekend als een afweermechanisme tegen mogelijk onheil. Een potvis zet dat in om mogelijke vijanden af te schrikken. Bovendien ontneemt de poep anderen het zicht. Dat ondervonden ook de duikers. Het is te vergelijken met een inktwolk van een inktvis in de verdediging.

Drone fotograaf

De duikers vonden niet dat de poep erg stonk. Van zo’n groot dier zou je een enorme hoop en een enorme stank verwachten maar dat viel reuze mee. De fotograaf was Keri Wilk die onderwaterfotograaf is. Hij was met vier kameraden op zoek gegaan naar potvissen om daar foto’s van te maken. Wilk maakt opnames met drones maar hij duikt ook zelf het water in om met de walvissen en dolfijnen te zwemmen en beelden vanuit het water te schieten.

Amber of Ambergrijs

Soms zit er meer in de darmen dan poep alleen. Sommige potvisdarmen vormen amber, ambergris of ambergrijs, een substantie waar de parfumindustrie graag voor betaalt. Het vormt de grondstof van de lekkerste geurtjes, zoals Chanel no 5.

Potvis op Razende Bol

Eén op de honderd potvissen maakt amber in zijn lijf en dat ontdekken mensen alleen als ze de potvis hebben gevangen of als hij strandt, zoals de potvis die in december 2012 op de Razende Bol bij Texel terecht kwam. Dat dode dier bleek grote brokken amber in de darmen te hebben. Van de opbrengst kon Ecomare de filmzaal laten verbouwen. In ruwe versie van ambergrijs ruikt ambergris naar poep en zeelucht. Het zijn het ingekapselde inktviskaakjes in het darmkanaal. Meestal poept de potvis de brokken ambergris weer uit. Die spoelen dan aan op strand en wee de gelukkige vinder. Hij heeft de Jackpot.

Amber en Barnsteen

Amber is geen barnsteen. Het lastige van het begrip is dat amber in het Engels wel barnsteen is.

Lees verder

• Potvis - de diepzeeduiker met walschot en ambergrijs
• Walvisvaarder Hidde Dirks Kat van Ameland
• Dwergvinvis of Minke Whale in de Noordzee
• Potvisstrandingen op de Waddeneilanden - Dwaalgasten
• Ambergrijs, amber, ambergris - geurende stof uit de potvis