Een blindengeleidepaard in plaats van een blindengeleidehond

Een blindengeleidehond kent intussen iedereen wel. Zij zorgen er voor dat blinden of slechtzienden overal op een veilige manier geraken en bieden daarom een grote meerwaarde voor iemand met een visuele handicap. In de Verenigde Staten bestaat sinds 1999 ook het blindengeleidepaard als mobiliteitshulpmiddel voor blinden en slechtzienden. Geleidepaarden zijn handig voor personen die geen gebruik kunnen of willen maken van een geleidehond.

• Keuze van een blindengeleidepaard
• Voordelen
• Bewust van veiligheid
• Gefocuste werkhouding
• Goede manieren
• Groot geheugen
• Hoog uithoudingsvermogen
• Levensduur
• Uitstekend gezichtsvermogen
• Inzet van paarden
• Nadelen
• Geschiedenis van blindengeleidepaardje
• Idee van geleidepaard
• Opleiding op punt stellen
• Eerste geleidepaardgebruiker
• Opleiding van een blindengeleidepaard
• Guide Horse Foundation
• Opleiding zelf
• Gebruikte geleidepaardje
• Geleidepaardjes in Europa?

Keuze van een blindengeleidepaard

Paarden begeleiden mensen reeds eeuwenlang. In de natuur bezitten paarden een aangeboren gidsinstinct. Wanneer een ander paard blind is en meegaat in een kudde, wordt een ander paard verantwoordelijk voor het welzijn van het blinde paard en begeleidt hij het andere paard mee met de kudde. In hippische wedstrijden worden regelmatig blinde ruiters gezien. Sommige blinden rijden kilometers alleen op een paard en vertrouwen op het dier om veilig naar hun bestemming te geraken. Cavaleriepaarden zijn doorheen de geschiedenis gekend om gewonde ruiters in veiligheid te brengen. Met andere woorden: Een paard is een natuurlijke begeleider.

Voordelen

Er is een groot tekort aan blindengeleidehonden voor blinden en geleidepaarden zijn een passend mobiliteitshulpmiddel voor duizenden personen met een visuele handicap in de Verenigde Staten. Een geleidepaard biedt heel wat voordelen:

Bewust van veiligheid

Paarden willen voortdurend zorgen voor veiligheid en kijken daarom bewust uit naar potentieel gevaarlijke situaties. Alle paarden hebben een natuurlijke neiging om hun baasje te begeleiden langs de veiligste en meest efficiënte route, en kunnen uitstekend obstakels omzeilen en hindernissen vermijden.

Gefocuste werkhouding

Opgeleide paarden zijn zeer gefocust op hun werk en zijn niet gemakkelijk afgeleid. Paarden zijn niet "verslaafd" aan menselijke aandacht en normaalgesproken zijn ze niet direct "opgewonden" wanneer ze geaaid of verzorgd worden. Paarden zijn niet verslaafd aan menselijke genegenheid en blijven rustig staan als ze aan het werk zijn.

Goede manieren

Geleidepaarden zijn zeer proper en zindelijk. Paarden krijgen geen vlooien.

Groot geheugen

Paarden bezitten een uitstekend geheugen. Een paard vergeet geen gevaarlijke situaties, zelfs niet decennia later.

Hoog uithoudingsvermogen

Paardjes zijn stevig en robuust, bezitten een goede conditie en reizen daarom makkelijk vele kilometers wanneer ze aan het werk zijn.

Levensduur

Het wellicht bekendste en grootste voordeel van een blindengeleidepaard is de levensduur die gemiddeld dertig jaar bedraagt, wat beduidend langer is dan honden. Hierdoor is een geleidepaard meer kosteneffectief dan een blindengeleidehond. Minipaarden leven gemiddeld ook een derde langer dan grote paarden.

Uitstekend gezichtsvermogen

Omdat bij paarden de ogen op de zijkanten van hun hoofd staan, hebben ze een zeer breed gezichtsveld met een bereik van bijna 350 graden. Paarden zijn de enige geleidedieren die elk oog apart kunnen bewegen en zo potentieel gevaar met beide ogen kunnen waarnemen. Paarden hebben ook een duidelijk zicht in bijna totale duisternis.

Inzet van paarden

Een blindengeleidepaard heeft nog voordelen; zo kan het paardje werken bij iemand die normaliter niet snel een hond zal nemen omwille van diverse redenen. De paardjes kunnen ingezet worden bij

• mensen die bang zijn van honden
• mensen die een hond als onrein beschouwen (zoals bijvoorbeeld Moslims): Een blinde Amerikaanse vrouw heeft een blindegeleidepony.
• mensen die een grote liefhebber zijn van paarden
• mensen die liever geen dier binnenshuis hebben
• mensen met allergieproblemen
• mensen met een bijkomende fysieke handicap: Ze zijn volgzaam, sterk genoeg om te helpen bij het ondersteunen, en kunnen helpen bij het rechtstaan als de gebruiker in een stoel zit.

Discovery Channel voerde een internationale enquête uit waaruit bleek dat 27% van de respondenten een geleidepaard prefereert als ze een geleidedier nodig zouden hebben.

Nadelen

• Aanpassingsvermogen: Geleidepaardjes zouden zich minder goed kunnen aanpassen dan geleidehonden.
• Buitenshuis leven: In tegenstelling tot een geleidehond, leeft een geleidepaard buitenshuis. Het geleidepaard heeft dan een omheinde buitenruimte, een schuur en beweegruimte nodig om te kunnen ontspannen wanneer het niet moet werken.
• Minder voorspelbaar gedrag: Een paard kan volgens tegenstanders in sommige gevallen ook minder voorspelbaar gedrag dan een hond vertonen en bijvoorbeeld instinctmatig sneller willen wegvluchten.
• Openbaar vervoer: Geleidepaardgebruikers ondervinden soms ook moeilijkheden op het openbaar vervoer, zoals in (auto)bussen of taxi's. Daarom worden geleidepaardjes voornamelijk in landelijke gebieden ingezet.

Geschiedenis van blindengeleidepaardje

Idee van geleidepaard

Janet en Don Burleson (Kittrell, North Carolina) merkten in 1998 tijdens een paardentrektocht in New York City dat hun paarden op een betrouwbare manier de straat over konden steken. Janet herinnerde zich een blinde ruiter die met behulp van zijn vrouw hindernissen kon nemen tijdens een wedstrijd. Zijn ziende vrouw gaf namelijk duidelijke richtingen aan het paard. Het paard diende als het ware als haar gids en dat was iets wat Janet niet was vergeten. Janet vroeg zich af of een minipaard kon worden getraind als gids voor blinden. Janet had zelf reeds 30 jaar ervaring met het trainen van Arabische paarden en was bekend met paardengedrag. Ze had op haar boerderij thuis een paard, "Twinkie," dat de Burlesons vaak volgde als een hond, en achteraan in hun busje meereed. Met deze ervaringen op zak, begonnen ze de opleiding van minipaarden tot geleidepaarden voor blinden en slechtzienden.

Opleiding op punt stellen

Twinkie diende als eerste prototype om de opleiding op punt te stellen. De Burlesons ontwikkelden een eigen streng trainingsprogramma voor minipaarden wat vergelijkbaar is met dat van een geleidehond, en ze voegden er ook een systematische desensibilisatieopleiding aan toe die vergelijkbaar is met het programma dat gegeven wordt aan paarden voor oproerbeheersing. Soms waren er ook wel eens tegenslagen, want de eerste keer dat ze met een minipaard naar de supermarkt ging, nam het een Snickers-reep uit de rekken.

Eerste geleidepaardgebruiker

Een van de eerste mensen die een geleidepaard mocht gebruiken, was Dan Shaw. Op 17-jarige leeftijd werd hij gediagnosticeerd met retinitis pigmentosa, een ongeneeslijke oogziekte waarbij het zicht na verloop van tijd verslechtert. In 1998 ging hij naar een school voor blinden om basisvaardigheden zoals braille aan te leren. Hij verklaarde echter: "Ik was geschokt over het beperkt aantal mogelijkheden dat ik had. Ik wilde niet worstelen met een witte stok, en ik kon niet leven met het idee van een geleidehond vanwege het verdriet dat ik had meegemaakt toen mijn geliefde huishond tien jaar geleden stierf. Ik wist dat ik het verlies van een dier benodigd voor mijn onafhankelijkheid niet zou kunnen verwerken." Hij hoorde over het experimentele programma van de Burlesons en was erg geïnteresseerd toen hij ontdekte dat paarden dertig tot veertig jaar leven. Hij was aldus de eerste persoon ter wereld om een geleidepaard te gebruiken. De Burlesons trainden "Cuddles" voor Shaw. Op 6 maart 2002 vloog hij naar Raleigh, North Carolina en ontmoette hij Cuddles voor het eerst. Janet Burleson stuurde Shaw en Cuddles naar een drukke winkel waar de zijkanten vol lagen met producten, en hij navigeerde met succes in de winkel. Shaw verklaarde "Ik was uitgegroeid tot 's werelds eerste gebruiker van een geleidepaard. Ik wist dat er sceptici zouden zijn - mensen die niet in paarden geloven dat paarden het juiste temperament hebben voor het geleidewerk. Immers, toen Dorothy Eustis in de jaren 1920 startte met het opleiden van Duitse herders tot blindengeleidehond, vonden veel mensen dat idee bespottelijk. "Maar ik wist dat ik mijn onafhankelijkheid terug kon krijgen en dat kon niet opwegen tegen eventuele kritiek."

Opleiding van een blindengeleidepaard

Guide Horse Foundation

De opleiding van een geleidepaard gebeurt bij de Guide Horse Foundation. Zij willen een veilig, rendabel en betrouwbaar mobiliteitsalternatief bieden voor visueel gehandicapten. De Guide Horse Foundation streeft ernaar om geleidepaarden kosteloos aan te bieden aan blinden en slechtzienden. Ze doen hiervoor beroep op onbetaalde vrijwilligers en rekenen op donaties zodat alle kosten betaald kunnen worden voor de gebruiker (reis, huisvesting, uitgaven voor de opleiding ter plaatse). De opleiding van een geleidepaard die door professionele instructeurs gebeurt, vereist een jarenlange voltijdse opleiding en veel ervaring. Zo moeten de instructeurs al minstens tien jaar ervaring met paardrijden en het trainen van paarden hebben alvorens ze met geleidepaardtraining mogen starten.

Opleiding zelf

De opleiding van een geleidepaard is streng en duurt ongeveer acht maanden voor elk paard. In eerste instantie wordt het paard opgeleid voor het basisgeleidewerk waarin het paard wordt geleerd om het looptempo van de gebruiker te handhaven, en om gebruikelijke hindernissen te ontwijken, ook in de hoogte. Vervolgens wordt het paard opgeleid om 23 stemcommando's uit te voeren. De volgende stap is om het paard te leren om zowel rond stilstaande als bewegende obstakels te navigeren. Nadien wordt het paard opgeleid om een teken te geven aan de gebruiker wanneer er een opstap of helling aankomt. Het paardje wordt ook zindelijk gemaakt. Dit is relatief eenvoudig omdat paarden een natuurlijke afkeer hebben van feces binnenshuis. Verder is intelligente ongehoorzaamheid een cruciaal onderdeel van de opleiding van het geleidepaard. Het paard moet een opdracht kunnen negeren als dit onveilig zou zijn voor het paard of de gebruiker. De opleiding voor een blindengeleidepaard is even streng en hoogstaand als van een blindengeleidehond en ze bezitten dan ook hetzelfde niveau.

Gebruikte geleidepaardje

Voor de opleiding tot geleidepaard gebruikt de Guide Horse Federation Falabellapaardjes, een Amerikaans miniatuurras. Minipaarden hebben een grote variatie in grootte en het is niet eenvoudig om deze te fokken. De Guide Horse Foundation is afhankelijk van donaties van grote fokboerderijen en individuele donaties. Minder dan 1% van de minipaarden is geschikt voor de geleidepaardopleiding. Alle paarden moeten:

• beschikken over een bovengemiddelde intelligentie,
• bezitten over een uitmuntende lichamelijke gezondheid en
• uitzonderlijk klein zijn.

Geleidepaarden wegen ongeveer 55-100 kilo en hebben een schofthoogte van zo'n 75 cm (vergelijkbaar met het hondenras "Sint-Bernard").

Geleidepaardjes in Europa?

Half februari 2018 werd bekend dat de Tongerse geleidehondeninstructrice Jules O'Dwyer het Hollands minipaardje Dinky opleidde tot geleidepaardje voor blinden. Dinky zou in Brugge gaan werken bij een blinde vrouw. Dit paardje is in 2019 echter afgekeurd omwille van gezondheidsredenen. In Duitsland is er in 2003 een experiment geweest met een geleidepaardje. In Engeland is vanaf 2018 een geleidepaardje in opleiding. In Nederland worden er anno oktober 2020 geen geleidepaarden opgeleid.

Lees verder

• Verschillende soorten assistentiehonden
• Wat kan een geleidehond voor blinden en wat kan hij niet?
• Schooltraining van een blindengeleidehond
• Misverstanden rond blindengeleidehonden
• Dopjesactie voor Belgisch Centrum voor Geleidehonden (BCG)