Het zadel passen bij de ruiter

U bent natuurlijk zeer blij wanneer u een passend zadel heeft gevonden voor uw paard. Maar zeker net zo belangrijk is een passend zadel voor u zelf. Een goed zadel zet u in balans, geeft op de juiste punten ondersteuning en verbetert de communicatie met uw paard. Een verkeerd zadel haalt u uit balans waardoor u nooit een prettige samenwerking met uw paard kun bereiken. Daarom is het belangrijk te weten waar u voor uzelf op moet letten bij de aanschaf van een zadel.

Inhoud

• Het type zadel
• Bepalen welk type zadel u neemt
• Zithouding
• De zitmaat
• Diepe of vlakke zit
• De positie van de stijgbeugels
• De zitting
• De zweetbladen
• Wrongen
• Zit u goed tijdens het rijden?

Het type zadel

Eerst zult u moeten kiezen welke type zadel u wilt hebben. Binnen de Engelse zadels zijn er drie types met elke hun eigen kenmerken:

Dressuurzadels

• De zweetbladen liggen recht naar beneden. Dit dient om uw been te helpen lang te blijven. Dit is nodig in de dressuurzit.
• Vaak een diepe zit: De ene ruiter vind dit dwingend voelen. De andere ruiter vindt de steun daarvan juist prettig.
• De stijgbeugelpositie wat naar achteren. Zo komen uw enkels, heupen en schouders op één lijn wanneer u met lange beugelriemen rijdt. Dit is vereist voor een goede dressuur houding.

Springzadels

• De zweetbladen zijn erg ver naar voren uitgesneden. U kunt hierdoor goed buigen in uw knieën en enkels en makkelijk met korte beugels rijden. Hierdoor kunt u goed mee gaan in de beweging wanneer het paard springt.
• Een vlakke zit: Hierdoor kunt u makkelijk uit het zadel komen bij de sprong en bij de landing wat meer achterop het zadel zitten.
• De stijgbeugelpositie naar voren: Zo zit u precies in balans wanneer u in de verlichte zit zit.

Veelzijdigheidszadels

Dit zadel houdt het midden tussen een spring- en een dressuurzadel en is dan ook bedoelt om zowel mee te kunnen springen als dressuur te rijden.

• De zweetbladen zijn enigszins naar voren uitgesneden. Het ene veelzijdigheidszadel neigt naar een dressuurzadel en het andere naar een springzadel. Sommigen zitten er exact tussen in.
• De zit is vlakker dan in een dressuurzadel maar niet zo vlak als een springzadel
• De stijgbeugelpositie is iets verder naar voren dan in een dressuurzadel.

Bepalen welk type zadel u neemt

Wat is uw doel met het zadel?

Kies een zadel in de tak van sport die u het liefste doet. Rijdt u veel dressuur neem dan een dressuurzadel. U kunt hier gerust ook mee buiten rijden of eens een klein sprongetje doen. Wilt u zowel vaak springen als dressuur rijden? Neem dan een veelzijdigheidszadel. Een springzadel is alleen aan te raden wanneer u voornamelijk met springen bezig bent. Dressuur rijden op een springzadel kan een enkele keer, maar is niet handig voor uw houding. Wanneer u cross-country’s rijdt heeft u een zadel nodig met de beugelplaatsing zeer ver naar voren. Dit is nodig omdat een cross met hele korte beugels wordt gereden.

Wat vind u zelf prettig zitten?

Dit ondervindt u het best door op veel verschillende zadels te rijden. Let hierbij aandachtig op hoe uw paard beweegt onder de verschillende zadels, maar ook hoe u zelf zit. Merkt u dat u in balans zit? Of werkt het zadel juist tegen en moet u er tegen vechten om nog een beetje in balans te kunnen blijven zitten?

Let verder op de volgende dingen:

• Vindt u een diep zit of een vlakke zit prettig?
• Houdt u van een harde of een zachte zitting?
• Zit u prettiger in een dressuurzadel waarin u een lange diep zit heeft of zit u liever in een veelzijdigheidszadel waar u vaker met kortere beugels in rijdt?
• Rijdt u het fijnst in een zadel met veel kniewrong of juist liever zonder kniewrong?

Zithouding

Wanneer we een paard effectief willen rijden moeten we precies in balans zitten. Dat zitten we wanneer de enkels, heupen en schouders op één lijn zitten. Dit gaat ook op voor springen alleen zijn daarbij de beugelriemen korter waardoor u in een meer voorwaartse positie uit komt.

Het is heel belangrijk dat het zadel mee werkt aan de juiste houding. Sommige zadels werken juist tegen en u zult begrijpen dat in balans zitten dan niet mogelijk is. Wanneer u zich probeert aan te passen aan een dergelijk zadel, zult u een compromis gaan sluiten met de ideale zit.

Veel ruiters hebben niet eens in de gaten dat zij bezig zijn zich aan te passen bent aan het zadel in plaats van dat ze leren netjes te rijden. Dit is vooral het geval wanneer u veel op manege paarden rijdt. Daar raken mensen er aan gewend om op vele verschillende zadels te rijden zonder te beseffen wat die zadels voor invloed hebben. Veel mensen denken dan ook nog dat ze zelf gewoon niet goed kunnen rijden of niet atletisch genoeg zijn. Met een goed zadel zal de zit echter enorm verbeteren. Sommige instructeurs hebben wel eens gezegd dat een leerling in één keer twee jaar vooruit is gegaan toen hij met een goed zadel ging rijden! Zaak dus om het zadel te vinden waarin u ondersteund wordt in de juiste houding.

De zitmaat

De zitmaat wordt schuin gemeten van af de lepel naar de voorboom. De zitmaat wordt altijd in inches vermeld. Voor volwassenen wordt het meest 17, 17,5 of 18 inch gebruikt. Kleine volwassenen passen in den 16 inch. De grootste maat is 19 inch. Voor kinderen is 14 tot 16 inch vaak goed passend. Er zijn ook kleinere zadels te krijgen in 12 of 13 inch.

De juiste zitmaat is afhankelijk van uw zitvlak en van de lengte van uw dijen. Veel zadelmakers nemen dit laatste niet mee in het bepalen van de zitmaat. Wanneer een ruiter lange benen heeft kan hij daardoor alsnog in een te klein zadel komen.

De zitmaat is correct wanneer de ruiter in het midden van het zadel kan zitten met de zitbeenknobbels recht naar beneden. Aan de voor- en achterkant van het zadel is evenveel ruimte. De knie komt in het midden van de kniewrong uit.

Te kleine zitmaat

Wanneer de zitting te klein is belanden de knieën onder of voor de kniewrong. Als de kniewrongen ook nog dik zijn worden de knieën helemaal naar buiten geduwd. Hierdoor kan het onderbeen niet meer stabiel liggen. Het bekken wordt door de te kleine maat naar achteren geduwd, waardoor de ruiter teveel tegen de lepel aan zit. Om dit te compenseren buigt de ruiter de rug extra veel om niet uit het zadel te worden geduwd. Dit geeft veel druk achterin het zadel wat niet fijn is voor het paard. De ruiter kan ook proberen erg naar voren te zitten in het zadel, maar dat is niet prettig voor de ruiter.

Te grote zitmaat

Wanneer de zitting te lang is, schuift de ruiter naar achteren richting de lepel en de onderbenen worden hierdoor naar voren. De ruiter komt zo in stoelzit en schuift zichzelf naar voren om de benen nog goed onder zich te krijgen. Dit is vervelend omdat hij dan op de voorkant zit, wat pijnlijk kan zijn. De ruiter kan bovendien pijn krijgen bovenin zijn dijen.

Ideaal is wanneer de boom het paard past en de zitting de ruiter. Dit is echter niet altijd het geval. Wanneer er één maat verschil is tussen paard en ruiter kan de zadelmaker het nog wel eens aanpassen. Een aantal zadels kunnen gemaakt worden met bijvoorbeeld 17 inch kussens onder een 18 inch zit of andersom. Bij twee maten verschil wordt het erg lastig. Het gaat nog wanneer de ruiter te klein is voor het paard. Dan kan een korter zadel worden gekozen of de zitting kan wat extra opgevuld worden waardoor hij kleiner valt. Wanneer de ruiter twee maten groter is dan het paard is de ruiter te groot voor het paard.

Diepe of vlakke zit

De keus voor het één of ander is helemaal afhankelijk van de wens van de ruiter. Vaak hangt het er vanaf hoe veilig de ruiter zich wil voelen in het zadel. Hoe onafhankelijker de zit is, hoe minder steun de ruiter van het zadel nodig heeft. Een diepe zit zet de ruiter in één positie. Dit kan voor sommige ruiters erg dwingend voelen terwijl het voor anderen veilig voelt. Een vlakke zit geeft de ruiter meer ruimte om mee te bewegen met het paard. Wat de meest veilige zit geeft is een juiste positie van de beugels. Met een juiste beugelpositie, zit de ruiter in balans, hoe de zitting van het zadel ook is.

Het enige verschil tussen een diepe en een vlakke zit is de opbouw van de voorboom en lepel op de boom. De boom zelf blijft hetzelfde. Er zijn echter wel enkele fabrikanten die een hollere boom maken om een extra diepe zit te creëren. Dit moet dan net bij het paard passen. Meestal geeft dit echter extra druk in het midden van de rug. Het gewicht wordt dan niet meer goed verdeeld. Houdt hier rekening mee wanneer u een zadel met een diepe zit aan wilt schaffen. Probeer uit te vinden in hoeverre de diepe zit is gecreëerd door de boom holler te maken.

De positie van de stijgbeugels

Ons been ligt het meest stabiel wanneer de enkels, heupen en schouders op één lijn zitten, ons bekken rechtop staat en de beugelriem in loodrechte lijn naar beneden hangt. Bij springen zijn de beugelriemen korter waardoor u in een meer voorwaartse positie uit komt. Wanneer u in de juiste houding zit in een juist zadel vergroten de stijgbeugels uw stabiliteit en is een basis voor stabiliteit gecreëerd. U kunt op deze manier in balans blijven wanneer uw paard gaat bewegen. De beugels horen te ondersteuning te zijn. Ze mogen niet hinderlijk zijn of tegenwerken.

Zitten de beugels te ver naar voren?

U raakt hiermee in de zogenaamde stoelzit met uw onderbenen voor uw eigen zwaartepunt. De gevolgen zijn:

• U moet meer spierkracht gebruiken om uw benen op de juiste plaats te houden
• Uw benen komen in een stijve houding waarbij uw gewrichten niet kunnen bewegen
• U raakt uit balans en blijft achter op de beweging van het paard. Om dit te compenseren gaan veel ruiters met het bovenlichaam naar voren zitten of ze hangen aan de teugels.
• Het is moeilijk om uw been stil te houden tijdens het rijden. Uw been gaat een beetje heen en weer zwengelen.

Zitten de beugels te ver naar achteren?

Dan valt u snel voorover in het zadel. Iets wat bij springen erg gevaarlijk kan zijn! De onderbenen zwengelen steeds naar achteren waardoor de ruiter gaat knijpen met de knieën en de binnenkant van de dijen. Hierdoor ontstaat een kantel punt in het lichaam waarover de ruiter naar voren valt. Bovendien beperkt het knijpen van de ruiter het paard in de beweging.

De zitting

De zitting van een zadel bestaat uit twee delen. De achterste helft is het zitgedeelte. De voorste helft heet de twist.

De breedte van de zitting

De zitting moet breed genoeg zijn om de zitbeenknobbels te ondersteunen. Dat betekent dat vrouwen een bredere zitting nodig hebben dan mannen omdat bij vrouwen de zitbeenknobbels verder uit elkaar zitten. Een te smalle zitting is niet prettig omdat u dan niet echt kunt zitten. Te breed is echter ook niet fijn omdat dat het gevoel geeft dat de heupen gestretcht worden. Het is dan bovendien lastiger om het been goed aan het paard te leggen.

De Twist

De twist is het smalle gedeelte van het zadel van het kopijzer tot de bredere zitting. De twist moet prettig voelen voor de ruiter en goed afgerond zijn. Wanneer de twist te smal is, kan dit zeer pijnlijk zijn in het gebied van het kruis. Veel dames rijden zich stuk op een dergelijk zadel. Hierdoor ontstaat een slechte zithouding. Een te korte twist of een twist die snel omhoog loopt kan ook pijnlijk zijn. Probeer uit vinden of u een twist nodig heeft die snel omhoog loopt of die vlakker is.

Bij vrouwen lopen de dijbenen vanuit de heupen iets naar binnen toe en dan naar benden. Hierdoor is een smalle twist prettiger voor een vrouw. Bij mannen lopen de dijbeen recht naar beneden. Voor hen is een wat bredere twist comfortabel.

Helaas voor de vrouwen zijn de meeste zadels gemaakt op de anatomie van de man. Het is goed zoeken naar een zadel wat geschikt is voor een vrouw. Wanneer u als vrouw een zadel op maat laat maken door een zadelmaker, let dan op dat hij rekening houdt met de juiste breedte van de zitting en de twist. Veel zadelmakers en zadelpassers zijn hier niet van op de hoogte.

Bij dressuurzadels wordt meestal een korte twist gebruikt, bij springzadels een langere en bij lange afstandszadels een hele lange twist.

Het kopijzer

Deze moet hoog genoeg zijn om de schoft van het paard vrij te laten en laag genoeg voor de ruiter om er niet tegenaan te botsen tijdens het rijden. Dressuurzadels met een erg diepe zit hebben vaak een erg hoge voorkant. Het kan ook zijn dat de ruiter tegen de voorkant van het zadel komt als het paard zijn rug niet goed gebruikt of wanneer de ruiter zijn bekken naar voren gekanteld heeft. Onderzoek daarom goed wat de oorzaak is.

De zweetbladen

De zweetbladen zijn niet aanpasbaar tenzij een zadel is gemaakt met aanpasbare zweetbladen. Een voorbeeld hiervan is het Wow-zadel. Wanneer een zadel op maat gemaakt wordt, kan de zadelmaker met de ruiter rekening houden als het gaat om de juiste positie en de lengte van de zweetbladen. Bij standaard zadels wordt echter een standaard lengte en standaard positie gebruikt voor de zweetbladen. Hierbij is rekening gehouden met het gemiddelde postuur. Wanneer een ruiter korte of lange benen heeft valt hij dus buiten de boot. Een ruiter met korte benen zal niet genoeg met zijn benen onder het zweetblad uitkomen. Een ruiter met lange benen komt met de knie voor het zweetblad en kan met de laarzen achter het zweetblad blijven haken omdat het te kort is.

De keus van een zweetblad is afhankelijk van de stijl die u rijdt. Stelregels is dat de knie ter hoogte van het midden van de kniewrong moet uitkomen. U heeft een naar voren uitgesneden zweetblad nodig wanneer u meest met korte beugels rijdt of wanneer u lange dijen heeft.

Wrongen

Kniewrongen helpen om uw been te stabiliseren. Ze zorgen dat de vorm van uw been beter aansluit op het paard en ze helpen om goed te blijven zitten bij onverwachtse bewegingen, uitgestrekte gangen of sprongen.

De vorm die u kiest is afhankelijk van wat u prettig vindt, maar ook afhankelijk van het paard. Bij een smal paard zijn dikkere wrongen nodig dan bij een breed rond paard. Heeft u een paard met hele grote, ruime gangen dan kunt u kiezen voor een zadel met dijwrongen.

De wrong moet parallel aan uw dij lopen en er net voor zitten. Er moet nog genoeg ruimte zijn om het been te bewegen. De ruiter moet niet het gevoel hebben dat zijn been wordt weggedrukt van het zadel.

Per persoon op maat

U rijdt met lange beugels? Uw benen hangen dan over het brede deel van uw paard. Heeft u:

• Dikke dijen en een breed paard: kies een zadel met de stijgbeugelophanging ietsje naar voren en neem een dunnen kniewrong of helemaal geen kniewrong
• Dunne dijen en een breed paard: u heeft geen of maar hele kleine wrongen nodig tenzij u paard erg groot beweegt.
• Dikke dijen en een smal paard: uw been valst natuurlijk langs de zij van uw paard
• Dunne dijen en een smal paard: Uw been zal makkelijk langs uw blijven hangen. Alleen bij een paard dat groot beweegt kunt u een dijwrong overwegen.

U rijdt met korte beugels? Uw benen hangen dan over het smalle deel van uw paard. Heeft u:

• Korte en ronde dijen: neem een zadel waarbij de stijgbeugelophanging wat verder naar voren zit
• Lange dijen: neem geen kniewrongen of een kleine dijwrong

U rijdt met lange of korte beugels en heeft:

• Erg dunne, lange benen; uw enkel zal van het paard afsteken wanneer u uw knieën tegen het zadel legt en andersom hetzelfde. Neem een kniewrong zodat uw knie ondersteuning heeft wanneer uw enkel bij het paard ligt
• Smalle heupen: uw benen zullen niet makkelijk langs de zij van uw paard hangen. U kunt het beste geen knie- of dijwrongen nemen.

Zit u goed tijdens het rijden?

• Tip: stijg op met een krukje zodat u het zadel niet scheef trekt tijdens het opstijgen. Zorg dat de stijgbeugels op dezelfde lengte zitten.
• Wanneer het zadel te smal is, wordt u wat meer achterover geduwd. Wanneer het te breed is, heb u juist het gevoel dat u naar voren valt. U zit dan niet in balans. Wanneer u eerder met hetzelfde zadel wel in balans zat, kun u er van uit gaan dat u paard veranderd is en het zadel aangepast moet worden of dat de kussens een nieuwe opvulbeurt nodig hebben.
• Kunt u in balans zitten? Test uw balans door zachtjes voor- en achterover te buigen en voel of er een punt is waarop u zonder inspanning in balans zit. Kunt u dit punt niet vinden, dan komt dat misschien door het zadel. Ideaal is als het zadel u in de klassieke positie zet met schouder, heupen en enkel op één lijn.
• Voel of het zadel scheef zakt of niet. Wanneer u zeker weet dat het zadel recht is, ligt de oorzaak van eventueel scheef zakken bij de ruiter en/of bij het paard. Zowel ruiters als paarden hebben een natuurlijke voorkeurskant en zijn daarmee niet 100 procent recht. U kunt hierover thuis een leuk onderzoekje doen. Neem twee dezelfde weegschalen en ga met elke voet op één staan. Kijk niet naar het gewicht, maar zoek het punt waarop u het gevoel heeft in balans te staan. Laat iemand anders kijken welke gewichten worden aangegeven. U zult verbaasd zijn hoeveel verschil in gewicht er tussen beide weegschalen zit. Zoek nu het punt op waarbij de weegschalen hetzelfde gewicht aangeven en onthoudt het gevoel wat u dit geeft. In deze houding is uw gewicht gelijk over beide zijden verdeeld.
• Als u geleerd heeft om u paard goed aan te voelen tijdens het rijden, merkt u het als hij minder goed gaat lopen of onregelmatig gaat lopen. Het gedrag van het paard kan veranderen. Dit kunnen signalen zijn van een niet passend zadel. Wanneer u weet hoe u moet kijken of u zadel nog in orde is en of hij goed ligt, is het altijd handig dit eerst te checken voordat u verder hulp als een dierenarts of osteopaat inschakelt.
• Laat iemand ander mee kijken. Het liefst iemand die wat ervaring met zadel passen heeft. Die persoon kan zien of u goed in balans zit en kan meekijken hoe het zadel ligt en hoe uw paard reageert.

Lees verder

• Zadelpijn: Oplossingen voor wondrijden bij dames
• Zadel passen: Wat is een goed zadel?
• Het zadel passen bij het paard
• Zadel passen op moeilijk gebouwde paarden
• Zadeldekjes en onderleggers: do’s en don’ts