Wat is de grote rafelvis?

De grote rafelvis, ook wel zeedraak genoemd, is een dier waar weinig mensen van gehoord zullen hebben. Ze zijn echter familie van de veel bekendere zeepaardjes, en het zijn zeer fascinerende dieren.

Uiterlijk

De grote rafelvis (Phycodurus eques) dankt zijn naam aan de rafelige uitsteeksels over zijn hele lichaam die lijken op stukjes koraal of zeewier die dienen ter camouflage. Omdat ze zo langzaam zwemmen -ze drijven vooral mee op de stroom- lijken ze op voorbij drijvend zeewier. Ze kunnen zelfs van kleur veranderen. Verder hebben ze een kleine rugvin en twee vinnen vlak achter hun kieuwen die ze gebruiken om te sturen, en ze hebben lange stekels op hun lichaam ter verdediging. Als extra barrière voor roofdieren hebben zeedraken geen schubben, maar verharde 'platen'. Een zeedraak heeft een lange, spitse mond zonder tanden. Dit is opvallend omdat ze behalve plankton ook garnalen en kleine vissen kunnen eten; deze zuigen ze dan naar binnen. Een grote rafelvis wordt zo'n 25 tot maximaal 35 centimeter groot.

Leefomgeving

Zeedraakjes leven uitsluitend in het zeegebied rond Australië. Ze zijn ruwweg te vinden langs te kust tussen Adelaide en Perth. De vissen verschuilen zich in de koraalriffen en tussen het zeewier tussen de 5 en 35 meter diep. Het meest zijn ze echter te zien op een diepte tussen de 5 en 15 meter. Ze blijven altijd in de buurt van het zeewier, wat ze de benodigde camouflage biedt.

Voortplanting

Zoals bij zeepaardjes paren zeedraakjes eens per jaar, in augustus en september. Het vrouwtje deponeert haar onbevruchte eitjes op een speciaal gedeelte aan de staart van de man. Dit zijn maximaal 250 eitjes per keer. De eitjes worden bevrucht op de staart. Een vrouwtje kiest maar één mannetje uit; dat mannetje kan echter wel eitjes van meerdere vrouwen ontvangen. Het duurt een week of negen voor de eitjes uitkomen. Het mannetje helpt ze door met zijn staart te schudden en deze langs rotsen en zeewier te schuren. Opmerkelijk genoeg zijn de jongen direct na de geboorte zelfstandig. Het duurt ongeveer 28 maanden voordat ze volwassen zijn; echter bereikt maar 5% van de jongen dit stadium.

Gevaren

Een volwassen grote rafelvis heeft weinig natuurlijke vijanden. Ze zijn goed beschermd door hun camouflage, en vanwege hun harde platen en stekels laten veel roofvissen ze links liggen. Ze kunnen wel worden opgegeten als ze jong zijn of ver bij het zeewier vandaan zijn en daardoor extra opvallen. Stormen kunnen er wel voor zorgen dat ze aanspoelen, en orkanen kunnen de riffen vernietigen zodat ze hun leefgebied kwijt zijn.

Helaas komen de grootste bedreigingen bij mensen vandaan. Ze worden meegenomen door gefascineerde duikers, of verwerkt in zwarte-markt-medicijnen. Verder wordt hun leefgebied vernietigd door vervuiling en toerisme. Omdat ze nauwelijks natuurlijke vijanden hebben is deze soort hier niet op berekend en zou het meenemen van enkele 'zwangere' mannetjes al ernstige gevolgen kunnen hebben voor de populatie.

Bovendien is er zeer weinig kennis over deze dieren en leven ze in een heel klein, specifiek gebied, waardoor bescherming van deze soort problematisch is.

Aquariumvis

De grote rafelvis is te zien in meerdere openbare aquaria. Ze zijn echter zeer moeilijk te houden vanwege hun specifieke wensen aan leefomgeving en dieet, en door hun beschermde status is een houder gebonden aan, soms kostbare, wetten en regels. Het is nog maar zelden gelukt succesvol jonge zeedraakjes te kweken.

De grote rafelvis is een dier waar bijzonder weinig over bekend is. Dit is niet terecht: naast zijn bijzondere uiterlijk is het een dier wat binnen enkele tientallen jaren zou kunnen uitsterven, en het verdient meer aandacht en onderzoek. Gelukkig komt er in Australië, waar het dier leeft, steeds meer belangstelling voor deze zeedraakjes, en kunnen we ze hopelijk nog lang in het wild blijven bewonderen.