Paarden: spierbevangenheid of maandagsziekte

Deze aandoening aan de spieren wordt in de volksmond spierbevangenheid of maandagsziekte genoemd, al bestaan er diverse andere benamingen zoals tying up, azoturia of rhabdomyolysis. Deze aandoening ontstaat wanneer er onvoldoende zuurstof in de spieren van het paard beschikbaar is welke voor de verbranding van glycogeen en suiker zorgt. Wanneer er onvoldoende zuurstof beschikbaar is vindt er een onvolledige verbranding plaats en ontstaat er spierbevangenheid. Wanneer een paard in beweging is, met name bij intensievere beweging zoals bij een training of les, is er energie voor de spieren nodig. Deze energie wordt geproduceerd door glycogeen en vervolgens suikers te verbranden. Hiervoor is zuurstof nodig. Wanneer deze zuurstof ontbreekt of niet toereikend is, vindt er slechts een gedeeltelijke verbranding plaats. Een deel van het glycogeen wordt hierbij omgezet in melkzuur. Dit melkzuur stapelt zich op en veroorzaakt pijn tijdens of na de inspanning. Wanneer dit uit de hand loopt en niet tijdig ontdekt en erkent wordt kunnen de spiervezels opzwellen waardoor de bloedvaten versmald worden. Dit bemoeilijkt de afvoer van afvalstoffen waardoor er nog minder zuurstof in de spiercellen beschikbaar is. Dit kan drastische gevolgen hebben.

Maandagziekte

Deze aandoening staat ook wel bekend als maandagsziekte omdat veel paarden hier last van krijgen nadat zij na een tijd van actieve beweging stil op stal staan zonder beweging. Hierdoor vertraagt het proces van afvalstoffen vervoeren namelijk. Veel paarden op de boerderij en maneges werken doordeweeks heel veel en staan in de weekenden zo goed als stil. Ondertussen kregen ze wel de normale portie voer. De verschijnselen van spierbevangenheid werden daarom vaak op de maandag ontdekt of traden op dat moment op. Tegenwoordig kent men de oorzaken van deze aandoening en is de naam maandagsziekte iets op de achtergrond geraakt.

Verschijnselen

De verschijnselen en symptomen van spierbevangenheid lopen erg uit een en variëren onder elke situatie. Slechte prestaties, stijfheid, geheel niet meer kunnen bewegen en opgezwollen spiergroepen kunnen een aanwijzing zijn. Dikwijls zijn er echter geen zichtbare afwijkingen aan de buitenkant van het paardenlichaam te bespeuren.

De meeste problemen lijken gesitueerd rond de achterbenen. Het paard is erg gespannen en heeft vaak een versnelde hartslag en ademhaling, waardoor zij vaak gaan zweten. Aanraking van de spieren van de rug en achterhand levert een geprikkelde reactie op omdat deze erg pijnlijk zijn voor het dier.

Bij zeer ernstige gevallen zijn er afwijkingen in de urine te vinden. De urine is donkerder of zelfs bruinrood van kleur. Dit wordt veroorzaakt doordat de beschadigde spieren myoglobine afscheiden welke terecht komt in de urinebaan van het paard. Een beschadiging aan de nieren kan het ernstige gevolg zijn.

Bie wie komt het voor?

Spierbevangenheid komt bij alle soorten en rassen paarden voor. Paarden die al eerder spierbevangen zijn geweest lijken een verhoogde kans op een nieuwe aanval van spierbevangenheid te hebben. Bij Volbloeden en Quarter horses komt de aandoening gemiddeld gezien iets vaker voor, mogelijk door erfelijke componenten. Merries lijken iets vaker getroffen te worden dan hengsten of ruinen.

Oorzaken

Als mogelijke oorzaken worden onder andere de volgende factoren genoemd:

• Onregelmatige training
• Plotselinge perioden van rust na excessieve trainingen
• Een hoog gehalte aan koolhydraten in de voeding
• Veel kalium in de voeding
• Excessieve training wanneer het paard niet in goede conditie is

Diagnose

De diagnose moet gesteld worden door de dierenarts. Deze probeert met behulp van een anamnese (voorgeschiedenis en andere relevante informatie) en een algemeen lichamelijk onderzoek het probleem vast te stellen. De voorlopige diagnose kan bevestigd worden door bloedonderzoek. Bij paarden met spierbevangenheid vertoont het bloed een hoge CK-waarde in de eerste uren van de aandoening. De waarden van AST en LDH stijgen na ongeveer één dag enorm om vervolgens weer te zakken.

Behandeling

De behandeling van spierbevangenheid bestaat in de eerste plaats uit rust. Het dier mag niet lopen en moet goed warm gehouden worden. Wanneer de waarden van CK in het bloed gedaald zijn mag het paard langzaamaan wat beweging in de vorm van stappende arbeid krijgen. Vaak schrijft de dierenarts ontstekingsremmers voor om de pijn van het paard te verlichten. De doorbloeding van de spieren moet gestimuleerd worden. Dit kan men doen door onder andere massages.

Preventie

Om het paard en jezelf een lange en prijzige lijdensweg te besparen kan je spierbevangenheid beter voorkomen dan genezen. Zorg daarom altijd voor een goede warming up en cooling down. Zie er nauwlettend op toe dat je paard niet meer voedingsstoffen binnen krijgt dan dat het nodig heeft en zorg voor regelmatige beweging.