Olifanten bedreigd? Niet in Zuid-Afrika

Nog niet zolang geleden waren olifanten nog een bedreigde diersoort. Er werden dan ook allerlei maatregelen genomen om deze dieren te beschermen. Dit heeft geholpen en wel zeer goed. Hierdoor is er nu een dusdanige populatie van dieren dat op sommige plaatsen al wordt gedacht over het afschieten van het overschot.

Van bedreigde diersoort naar een overschot

Eind negentiende eeuw was de olifant in zuidelijk Africa op sterven na dood. Na een eeuw van blanke jagers en Zuid-Afrikaanse boeren die hun bedrijf deels met verkopen uit de ivoorhandel financierden waren er nog slechts 12 olifanten in heel Zuid-Afrika over.

Vanaf je jaren 70 begon de olifant zich in het Krugerpark weer te vermenigvuldigen en olifanten doen dit op een maximaal tempo. Hierdoor groeit te populatie met 6-9% per jaar. Tijdens het apartheidsregime hielden de Boeren het groeitempo echter in de gaten, ze legden waterputten aan maar schoten het teveel aan olifanten af. Toen het ANC echter aan de macht kwam werd ook ten aanzien van de olifanten een nieuwe politiek ingevoerd, hierdoor mocht de olifant qua voortplanting volledig zijn gang gaan. Bovendien trokken de olifanten vele Amerikaanse toeristen die van mening waren dat olifanten helemaal niet afgeschoten mochten worden, hier werd – ondanks protest van botanici en ornithologen – naar geluisterd.

De toestand in Zuid-Afrikaanse natuurparken

De laatste 10 jaar hebben de natuurparken in Zuid-Afrika te maken gehad met een enorme groei van de olifantenpopulatie, van 8 duizend naar 20 duizend olifanten in de laatste 10 jaar. Het Krugerpark alleen al heeft een populatie van circa 12.000 olifanten terwijl het oppervlakte van 20.000 vierkante kilometer geschikt wordt geacht voor circa 7.500 olifanten.

Olifanten verstouwen per dag 100-200 kilo groenvoer en spoelen dit weg met nog eens 200 liter water. Bij het zoeken naar eten gaan ze niet erg kieskeurig te werk gaan, ze richten een ware ravage aan. Indien ze in dit tempo doorgaan blijft er niet veel meer over van de bomen waardoor een boomloos landschap ontstaat met slechts enkele struiken en wat gras. Hier kunnen de andere dieren die ook van nature thuishoren in dit gebied niet meer overleven hetgeen weer niet bevorderlijk is voor het toerisme naar Zuid-Afrika. Bovendien zou hierdoor ook nog eens een massale sterfte onder olifanten kunnen ontstaan.

Mogelijke oplossingen

In onze natuurvriendelijke samenleving zal uiteraard eerst gekeken worden naar een diervriendelijke oplossing alvorens over te gaan tot rigoureuze maatregelen.

Vergroting van de parken of overplaatsing

Dit zou natuurlijk kunnen door aankoop van nieuw land. Dit is in de afgelopen jaren ook regelmatig gebeurd. Een tweede mogelijkheid is om de verschillende natuurparken met elkaar te verbinden door midden van zogenaamde corridors. Probleem bij beide oplossingen is echter altijd dat iemand het land dat hiervoor gebruikt moet worden al zelf in gebruik heeft. Deze zullen niet blij zijn met een kudde olifanten op hun gebied, bovendien is deze methode prijzig. Dit geldt ook voor de overplaatsing van olifanten naar gebieden waar nog wel voldoende ruimte is. Een paar jaar geleden zou Botswana 300 olifanten aan Angola leveren, dat na een lange burgeroorlog geen wild meer over heeft. Maar na zestien vliegtickets was het donorgeld op.

Anticonceptie en Sterilisatie

Ook deze methode wordt gebruikt, zij het voornamelijk in kleinere parken. Helaas blijkt ook dit niet de ultieme oplossing voor het olifantenprobleem. De jongere stieren kunnen dan niet meer paren hetgeen op zijn beurt weer leidt tot ongewenst gedrag. Zo gaan de olifantenstieren op zoek naar andere diersoorten om mee te paren, bijvoorbeeld neushoorns, die dit (niet geheel onbegrijpelijk) niet op prijs stellen.

Afschieten

Als andere methoden onvoldoende resultaat opleveren zal dan ook weer worden overgegaan tot het afschieten van olifanten in Zuid-Afrika, er is door de regering dan ook een vergunning afgegeven die het per 01-05-2008 mogelijk maakt weer olifanten af te schieten. Dit afschieten wordt onder strikte voorwaarden mogelijk maakt. De dieren zullen in groepen (hele families) worden afgemaakt, zonder individuen over te laten. Op die manier wordt het sociale trauma dat van het afschieten van deze sociale dieren met zich meebrengt beperkt. Achterblijvers zouden zich kunnen ontwikkelen tot moordenaars en dit gedrag bovendien nog eens over kunnen dragen op hun nakomelingen. Of het plan geheel onbaatzuchtig is valt nog te bezien, De Zuid-Afrikaanse regering wil het verbod opheffen om de ivooropbrengst voor de nationale natuurparken te gebruiken.

Het standpunt van de natuurorganisaties

Het WNF staat geheel achter dit besluit. Door de snelle toename van de populatie zouden er in 2020 34.000 olifanten zijn en de natuur in de parken kunnen deze druk niet aan. Wel benadrukt het WNF dat het hier om een laatste redmiddel gaat en dat er geen massale slachting van olifanten moet komen.

Het International Fund for Animal Welfare heeft meer bedenkingen. Volgens deze organisatie zou het wetenschappelijk niet bewezen dat het doden van dieren een effectief middel is in de populatieregulering. De resterende dieren zouden meer jongen gaan produceren.