Otter: na uitsterven weer geherintroduceerd in schoner water

Vroeger kwam de otter in grote delen van Nederland voor maar er is flink op gejaagd omdat op alle roofdieren een premie stond omdat ze als schadelijk werden beschouwd. De pels van de otter bracht ook veel geld op. Na de Tweede Wereldoorlog werd de jacht verboden. Maar otters verdwenen ook op een andere manier. Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw verdwenen veel otters vanwege de slechte kwaliteit van het water. Met het verdrinken van een otter in een visfuik in Friesland in 1988 werd aangenomen dat dit de laatste otter was en dat ze in Nederland uitgestorven waren. Het duurde echter niet lang totdat pogingen werden ondernomen om de otter weer te herintroduceren.

Otters tot bijna anderhalve meter lengte

Een otter is een marterachtig dier uit het geslacht Lutra. Hij heeft zwempoten en een donkere, dichte, bruine vacht. Het dier komt voor in een groot gedeelten van Europa en Azië. Een volwassen mannelijke otter kan tussen 80 en 140 centimeter lang worden inclusief zijn staart van 30 tot 50 cm en bereikt een schouderhoogte van gemiddeld 30 centimeter. Zijn gewicht varieert tussen de 5 en 12 kilo. Vrouwtjes hebben een lengte tussen de 60 en 70 centimeter met een staartlengte van 35 tot 42 centimeter en wegen tussen 6 en 12 kilo.

Nachtdier dat zich overdag verstopt

Een otter is met zijn gestroomlijnde lichaam zeer goed aangepast aan het leven in het water. Otters leven vooral van vissen die kleiner zijn dan 25 centimeter zoals baars, karper, paling, snoek en zalm. Maar hij eet ook alles wat hij in het water aantreft zoals amfibieën, insecten, krabben, ratten, rivierkreeften, watervogels, woelratten en wormen. Om voldoende voedsel te bereiken zwemt een otter per etmaal 3 tot 10 kilometer en is daarbij vooral ’s nacht in de weer. Overdag verstoppen ze zich op beschutte plaatsen in rietbedden, ondergrondse holten en holle bomen met een ingang onder water. De gemiddelde leeftijd waarop vrouwtjes voor het eerst jongen krijgen is 2 jaar. Na een draagtijd van 61 tot 63 dagen worden de jongen geboren.

Van vervuild water naar schoner water en beter leefklimaat

Voor een groot deel is het lozen van vervuilde stoffen in het water de otter in de twintigste eeuw noodlottig geworden. Daarnaast speelde mee dat er in de landbouw veel giftige bestrijdingsmiddelen werden gebruikt. Maar door de verbetering van het leefklimaat (schoner water, betere mogelijkheden voor vismigratie en om te paaien) zijn er weer kansen voor de otter.

Gif

Een otter leeft als roofdier van kleinere dieren die op zich weer van nog kleinere dieren leven. Op die manier kon het gif zich van het ene naar het andere dier uiteindelijk in de otter opstapelen.

Kaderrichtlijn Water

Maar in 2000 verscheen de Kaderrichtlijn Water over maatregelen die de verantwoordelijke autoriteiten moeten nemen om de kwaliteit van het water te verbeteren. Gevolg van het uitvoeren van die richtlijn is dat sinds 2000 de visstand is verbeterd.

Leefklimaat

Daarbij was ook belangrijk dat in de rivieren vistrappen werden aangelegd om barrières voor de vismigratie tegen te gaan. Ook werden nevengeulen langs de Rijntakken aangelegd ter bescherming van hoog water waardoor goede paaiplaatsen voor de vissen ontstonden.

Na uitsterven weer geherintroduceerd

Slechts zestien jaar na het verklaren dat de otters in Nederland uitgestorven waren werden maatregelen genomen om de otters weer te herintroduceren. Aanvankelijk in Overijssel en later in Gelderland, Limburg en Friesland.

• 2002: In 2002 werden dertig otters uit Oost Europa en Duitsland uitgezet in het nationaal park De Weerribben-Wieden in Overijssel. Dat park bestaat uit een moerasgebied van 20.000 hectare. Enkele jaren na het uitzetten werden ook in de omgeving al otters waargenomen.
• 2010: In 2010 is het project Otters in rivierenland gestart om de otters een goed leefgebied te geven en kruispunten van wegen en watergangen veilig te maken.
• 2011: In 2011 werden zes otters uitgezet in het natuurpark De Alde Feanen in de provincie Friesland.
• 2014: In 2014 heeft het Wereldnatuurfonds samen met Staatsbosbeheer enkele otters uitgezet in natuurgebied De Gelderse Poort bij Zevenaar.

Ecologische verbindingszones zijn noodzakelijk

De draagkracht van een leefgebied is vooral afhankelijk van het aantal vissen dat er zit en de lengte van de oever omdat een mannetje al gauw twintig kilometer oever nodig heeft voor voldoende voedsel. Vanwege die grote woongebieden is de otter zeer gebaat bij goede ecologische verbindingszones. Ook wordt de otter geholpen door loopplanken of wandelpaadjes onder bruggen en door tunnels die onder wegen door zijn aangelegd.

Leefgebieden zoeken met risico’s

In De Weerribben heeft een mannetjesotter voldoende aan een paar vierkante kilometer omdat er veel waterwegen zijn met petgaten, poelen en laagveenmoerassen. Binnen zijn leefgebied laat hij geen andere mannetjes toe en heeft hij er diverse vrouwtjes. Jonge mannetjesotters moeten daarom elders een nieuw leefgebied zoeken en worden bij hun nachtelijk ronddolen vaak overreden door auto’s als ze de weg oversteken. Zo zijn er kadavers gevonden in de kop van Overijssel en Friesland en ook bij Alphen aan de Rijn, Balkbrug, Doesburg, Raalte, Wierden en Zwolle. Bij die kadavers zijn relatief weinig vrouwtjes aangetroffen omdat die minder reislustig zijn.

Otters in dierentuinen

Wie perse een otter wil zien kan beter naar een dierentuin gaan in plaats van nachten rond te struinen langs rivierbeddingen. In Nederland bevinden zich (in 2016) otters in een aantal dierentuinen.

• Aqua Zoo Friesland
• DierenPark Amersfoort
• Dierenrijk Europa
• Diergaarde Blijdorp
• GaiaPark Kerkrade Zoo
• Kasteelpark Born
• Natuurpark Lelystad
• Wildlands Adventure Zoo Emmen
• Zoo Parc Overloon