Stokstaartjes: leefgebied, dieet en meer

Stokstaartjes (ook wel meerkatten genoemd) zijn kleine diertjes die in grote families in holen leven in Afrika. Ze behoren tot de familie van mangoesten. Ze hebben scherpe, iets gekromde klauwtjes om te graven en om zichzelf te verdedigen. En ze hebben erg goede ogen, zodat ze roofdieren zowel op land als in de lucht goed en tijdig kunnen zien. Ze hebben kleine ronde oortjes die ze kunnen afsluiten als ze aan het graven zijn. Stokstaartjes hebben een licht-beige tot donkerbruine vacht (afhankelijk van het terrein waar ze voorkomen), en elke meerkat heeft een uniek strepen- en vlekkenpatroon op zijn of haar rug. De staart is bijna twee keer zo lang als zijn lichaam, en wordt gebruikt om te balanceren als ze rechtop gaan staan. Een volwassen stokstaartje heeft een lichaamslengte van ongeveer 25 tot 35 centimeter, plus een staart van tussen de 17 en 25 centimeter.

Leefgebied

Stokstaartjes leven in Afrika, en dan voornamelijk in de Kalahari woestijn in Botswana en de Namib woestijn in Namibië, Zuid-Afrika en Angola. Ze wonen in een stelsel van holen en gangen die ze zelf graven. Dit stelsel beschermt ze tegen de hitte van Afrika, en tegen roofdieren die het op ze gemunt hebben.

Dieet en jachttechnieken

Stokstaartjes zoeken voedsel en jagen in een territorium wat wel tot 10 vierkante kilometer kan zijn. Ze zijn omnivoren en eten dus van alles. Het liefst eten ze insecten, maar ook fruit, planten, eieren, salamanders, wortels, kleine vogeltjes, en zelfs schorpioenen en af en toe slangen staan op het menu.

De familie van mangoesten kan over het algemeen beter tegen gif van slangen en schorpioenen dan andere dieren, maar stokstaartjes zijn niet volledig immuun. Dit komt omdat ze net iets andere soorten neurotransmitters hebben dan andere dieren, waardoor het gif geen spierverlamming kan veroorzaken. Maar als een stokstaart meerdere malen door een giftige slang of schorpioen wordt gebeten kan hij of zij hier wel aan komen te overlijden.

Toch eten ze graag schorpioenen en slangen. Ze vangen deze vaak met een groepje. Alle stokstaartjes gaan dan om de schorpioen of slang heen staan, zodat deze niet allemaal kan zien en ze niet allemaal tegelijk kan aanvallen. Een van de stokstaartjes bijt dan razendsnel de giftige punt van de 'staart' van de schorpioen af. Daarna verwijderen ze alle giftige delen en smeren de giftige buitenste laag van het exoskelet af aan de grond alvorens de schorpioen te verorberen. Ook slangen worden op deze manier overvallen.

Samenleving en natuurlijke vijanden

Stokstaartjes leven in groepen van tot wel 50 dieren. De meeste kolonies tellen echter rond de 25 meerkatten, en bestaat uit 2 of 3 families die samen leven. Als ze uit hun holen kruipen om voedsel te zoeken, staat er altijd minstens één stokstaartje op wacht, meestal iets hoger op een steen of in een struik. Die kijkt voornamelijk naar de lucht om te zien of er ook roofvogels rondvliegen, maar hij of zij moet ook letten op landroofdieren. Zodra er een roofdier wordt gespot geeft de wacht een waarschuwingskreet, en zoeken alle andere stokstaartjes zo snel mogelijk beschutting in hun holen of verstoppen ze zich ergens anders dichtbij.

Stokstaartjes hebben waarschijnlijk verschillende soorten waarschuwingskreten voor verschillende soorten bedreigingen. Elk diertje houdt meestal ongeveer een uur de wacht voor het wordt afgelost door een ander. De belangrijkste natuurlijke vijanden van de stokstaartjes zijn de arend en de jakhals. Ook worden ze wel eens gedood door slangen (zoals adders en cobra's) als ze daar op jagen, maar de slang eet de stokstaart daarna normaal gesproken niet op.

Jongen

Meestal paart alleen het dominante paartje in een kolonie om voor nageslacht te zorgen. Deze jongen worden dan wel door de hele kolonie samen grootgebracht. Iedereen draagt bij aan het oppassen, voeren, schoon houden van de jongen, en ze krijgen ook van alle kolonieleden les in het zoeken van voedsel, zelfverdediging en welke delen van een schorpioen je wel en niet kunt eten. Een stokstaartje is volwassen na 1 jaar, en de vrouwtjes kunnen dan wel 5 jongen tegelijk krijgen. Meestal krijgt een vrouwtje 3 tot 4 keer per jaar jongen. De zwangerschap duurt dan ongeveer 11 weken, en de jongen worden ondergronds in een hol geboren. Na 15 dagen doen de jongen voor het eerst hun ogen open en na ongeveer 3 weken mogen de jongen voor het eerst hun hol uit. Dan moeten ze echter dicht bij het nest blijven en hebben een aantal babysitters om ze goed in de gaten te houden. Jonge stokstaartjes gaan pas na ongeveer anderhalve maand op zoek naar hun eigen eten. In het begin worden ze hier nog wel in bijgestaan door de rest van de groep.

Het alpha-mannetje doodt vaak de jongen van andere mannetjes, om zo zijn eigen nageslacht meer kansen te geven. Soms worden ook de moeders van deze ongewenste jongen uit de kolonie verstoten. Deze verstoten vrouwtjes vormen dan samen met wat nieuwe mannetjes vaak nieuwe kolonies.