De jaguar: een sluw en onzichtbaar roofdier

De jaguar is een van de grootste katachtigen die nog op de aarde leeft. Jaguars leven van noordelijk Argentinië tot het zuiden van de Verenigde Staten, dus eigenlijk in Zuid- en Midden-Amerika. De voortplanting van jaguars is niet erg bijzonder en de vrouwtjes voeden de kleintjes alleen op. Ze leven gedurende hun hele leven solitair. Dit beïnvloedt hun dieet, want een grotere prooi is lastiger alleen te vangen, waardoor kleinere prooien veelal de voorkeur genieten.

Algemeen

De jaguar - panthera onca - kent maar liefst acht verschillende ondersoorten, die allemaal voorkomen in Zuid- of Midden-Amerika. De noordelijkst levende jaguars leven in het zuiden van de Verenigde Staten, terwijl de zuidelijkst levende jaguars in het verre zuiden van Brazilië en het uiterste noorden van Argentinië leven. De jaguar wordt tussen de vijftien en twintig jaar oud in het wild. Hij leeft uitsluitend van vlees en is een daarmee echte carnivoor. Het is een van de grootste en sterkste roofdieren van Zuid-Amerika en Midden-Amerika. Een jaguar leeft solitair - alleen - met uitzondering van de paarperiode. In deze periode komen mannetjes en vrouwtjes namelijk samen om nakomelingen te krijgen.

Jaguars lijken heel erg sterk op luipaarden en zijn directe familie. Een aantal belangrijke verschillen zijn de vlekken, het leefgebied en de manier van leven die ze aanhouden. Waar Jaguars grotere vlekken hebben, in Amerika leven en veel schuwer zijn, hebben luipaarden kleinere vlekken, leven ze in Afrika en Azië en zijn ze minder schuw.

De verschillende ondersoorten en hun verspreiding

Van de acht verschillende ondersoorten leven er zes in tropisch klimaat en twee in een gematigd klimaat of woestijnklimaat. Van de zes die in een tropisch klimaat leven, leven er maar liefst drie in Midden-Amerika. Het gebied dat ze daar bestrijken is qua oppervlakte veel kleiner, maar herbergt relatief gezien wel weer meer jaguars. Dit heeft onder andere te maken met de aanwezigheid van prooidieren en dreiging van mensen. Verder is het voornamelijk afhankelijk van biotische factoren. Biotische factoren zijn onder andere de aanwezigheid van prooidieren en vegetatie.

Van de verschillende soorten jaguars zijn er maar liefst zeven van de acht enigszins bedreigd. Dat betekent dat slechts één van de acht ondersoorten niet bedreigd is. De ondersoorten verschillen voornamelijk enigszins qua uiterlijk, maar hanteren ongeveer hetzelfde voedingspatroon. Ze eten allemaal kleinere en grotere dieren, afhankelijk van het gebied waar ze leven en de prooidieren die daar leven. Er zijn geen ondersoorten die zich uitsluitend richten op kleinere of grotere dieren. Wel is de kans groot dat een jaguar voornamelijk kleinere dieren eet, want deze zijn makkelijker te vangen.



Bovenstaande tabel geeft aan waar de verschillende soorten jaguars nog leven en wat hun status is, evenals hun officiële Latijnse naam. Verschillende ondersoorten kunnen nog wel onderling nakomelingen krijgen en zijn daarom ook geen aparte soorten.

Voortplanting van jaguars

Jaguars planten zich voort met verschillende partners. Jaguars kennen geen levenslange partners, zoals bij sommige andere dieren wel het geval is. Hierdoor is de kans groot dat er altijd wel wat sterke jaguars - met een goede genenpoel - geboren worden. In het algemeen betekent dit dat er zwakkere en sterkere jaguars zijn, zodat de onderlinge concurrentie sterk aanwezig blijft. Jongere en zwakkere jaguars proberen de sterkere uit de weg te gaan, maar willen wel paren. Daardoor is het voor de genenpoel - waar ook de zwakkere jaguars aan bijdragen - goed dat een vrouwtje verschillende partners heeft en dat niet bekend is van welk mannetje de jongen zijn.

Jaguars zijn geslachtsrijp tussen de twee en vier jaar. Voor vrouwtjes is dit ongeveer na twee jaar, bij mannetjes duurt het tussen de drie en de vier jaar. Vrouwtjes zijn tussen de zes en de zeventien dagen vruchtbaar gedurende hun 37-daagse cyclus. Mochten ze gedurende deze periode bevrucht worden, dan zijn ze tussen de negentig en de honderdentien dagen zwanger. Gedurende hun gehele zwangerschap en het opvoeden van de jongen staan de vrouwtjes er alleen voor. Mannetjes komen buiten de bevruchting om nergens in beeld.

De jongen worden blind geboren en kunnen na twee weken zien. Ze worden ruim drie maanden gezoogd en na drie maanden blijven ze nog eens drie maanden in hun nest, maar eten ze wel vast voedsel. Na dit halfjaar blijven ze nog ongeveer een jaar bij hun moeder, waarna ze een eigen territorium gaan zoeken. Sommigen overleven dit niet, vanwege de enorme concurrentiestrijd en het steeds kleiner wordende leefgebied.

Dieet van een jaguar

Jaguars zijn solitair levende roofdieren, zonder een directe voorkeur voor een bepaald soort prooi. Doordat jaguars voornamelijk in het dichte oerwoud leven is er een enorme variëteit aan prooidieren, waardoor ze ook niet vast zitten aan een bepaald dieet. Jaguars zijn de sterkste pure predatoren in hun leefgebied, ze verslaan zelfs alligators.

Een jaguar eet dan ook elk dier dat hij kan bemachtigen, van alligator tot rat of hert. Voor de solitair levende jaguar is het gemakkelijker om een klein of langzaam dier te vangen, dan een groter of gevaarlijker dier. Het dieet bestaat daardoor voornamelijk uit verschillende kleine dieren zoals ratten, knaagdieren, schildpadden en reptielen. Toch eten ze soms ook grotere dieren zoals herten en alligators. Er zijn verschillende video's waarop te zien is hoe een jaguar een alligator aanvalt, verslaat en uiteindelijk opeet.

De sluwheid en de onzichtbaarheid van een jaguar

Jaguars zijn meesters in het onzichtbaar zijn. Niet alleen voor mensen - en met name luidruchtige toeristen - zijn ze onzichtbaar, maar ook voor hun prooidieren en andere (top)predatoren zijn ze onzichtbaar. Daarnaast zijn ze enorm sluw, ze kunnen ongemerkt een andere toppredator wegjagen of uitschakelen en ze stelem dan ook nog de prooi. De onzichtbaarheid van de jaguar komt doordat ze amper geluid maken wanneer ze bewegen. Ze kunnen een prooi besluipen tot op enkele meters afstand en het dan met één sprong afmaken. Jaguars kunnen tot ongeveer negen meter ver springen.

Wanneer toeristen op zoek gaan in het oerwoud naar dieren zoeken ze vaak vanaf een boot. Jaguars leven vaak rondom het water, omdat hier hun prooidieren leven. Daardoor denken mensen soms dat er wel een redelijke kans is dat ze een jaguar zien. Toch is niets minder waar, jaguars zijn namelijk dieren die gelijk reageren op rare geluiden, zoals een motor of het praten van mensen. Dit wil niet zeggen dat ze gelijk wegvluchten, maar wel dat ze zich verstoppen of verschuilen achter de bosjes. Een jaguar achter de bosjes is haast onvindbaar. Dit is dan ook een van de krachten van deze dieren. Ze zijn namelijk niet alleen onvindbaar voor mensen, maar voor eigenlijk elk ander dier. Slechts op geur zijn ze te vinden, maar daarvoor is een enorme reukzin nodig.

Habitat en klimaat

Jaguars leven van de woestijn tot het oerwoud en komen zelfs in de bergen voor. Het klimaat waar ze in leven kan heel erg verschillen en kan zowel een woestijnklimaat, als een oerwoudklimaat als een kustklimaat zijn. De bergen waar jaguars leven zijn vaak nevelwouden of oerwouden, wat betekend dat de temperatuur daar nooit onder het vriespunt komt. Ook in de woestijnen waar ze leven wordt het niet veel kouder dan nul graden Celsius, omdat ze hier niet tegen kunnen en ze deze gebieden vermijden.

Het habitat moet voor een jaguar aan een aantal belangrijke biotische (door de natuur bepaalde) en abiotische (klimaat, water, bodem) eigenschappen voldoen. Voor jaguars is het belangrijke dat er voldoende prooidieren zijn. De grond moet dus voldoende water bevatten voor planten om te groeien. Zodoende kunnen er voldoende prooidieren overleven en hierdoor kan de jaguar aan zijn voedsel komen. De temperatuur mag nooit (veel) kouder worden dan ongeveer nul graden Celsius. Deze temperatuur is het minimale wat een jaguar aan kan en mocht het erg vriezen, dan vriezen ze dood.

Verder is erg belangrijk dat er voldoende oppervlaktewater is. Ze hebben zelf oppervlaktewater nodig, omdat ze op die manier aan hun water moeten komen. Het bloed van prooidieren alleen is namelijk niet genoeg. Voor jaguars is het niet belangrijk hoeveel andere soorten predatoren er zijn, omdat ze ook op de predatoren kunnen jagen. Wel is belangrijk dat er niet te veel andere jaguars zijn, want dit is gevaarlijk voor alle jaguars in dat gebied.

De zwarte jaguar

Bekend dankzij bagheera van "Jungle book" is de zwarte jaguar. De zwarte jaguar is eigenlijk niks anders dan een melancholistische vorm van de jaguar. Maar liefst zes procent van de gehele populatie van jaguars is melancholistisch en dus zwart. In wezen verschilt er echter zeer weinig tussen de beiden "soorten" en ze kunnen zich dan ook onderling voortplanten. Het enige praktische verschil is dat de ene zwart is en de andere bruinig met overwegend zwarte vlekken. Dankzij de vacht valt de zwarte variant 's nachts minder goed op, terwijl de gekleurde variant overdag minder op valt. Toch blijft de kans hoe dan ook groter om een gekleurde variant te zien.