Dieren die het weer kunnen voorspellen

Voordat het voorspellen van het weer een serieuze wetenschap werd, waren mensen tot in een verleden al op zoek naar manieren om het weer te voorspellen. Men ging er vanuit dat dieren gevoeliger waren voor de weersveranderingen. Er werd gekeken naar het gedrag van huisdieren, maar ook van bijvoorbeeld vogels, kikkers, eekhoorns, marmotten of insecten. De rups van de tijgermot komt vaak voor in de Amerikaanse volksweerkunde. Hoe werden dieren gebruikt om het weer te voorspellen?

Weersvoorspelling

Al tot in een ver verleden willen mensen graag een manier vinden om het weer te voorspellen. Voordat weerkunde een serieuze wetenschap werd, werd er op verschillende manieren gezocht naar het voorspellen van het weer. Er werd lange tijd gedacht dat weergoden het weer bepaalden. Er werd op allerlei manieren gezocht naar tekenen dat het weer ging veranderen. Zo werd er gekeken naar de maan, de zon, de sterren en de wolken in de lucht. Maar op een gegeven moment werd ook het gedrag van dieren bestudeerd. Dit ging om zowel huisdieren als dieren in het wild.

Huiskatten

Katten zijn in veel culturen beschouwd als mystieke drager van informatie over de toekomst. Er zijn culturen waarin het niezen van een kat werd beschouwd als een teken dat er regen aan stond te komen. Ook zou het een teken van regen zijn als de kat krabde aan een boom of paal. Als de kat op zijn rug ging liggen met zijn bek omhoog, zou dat een teken van storm zijn. Deze vorm van het weer voorspellen bleek niet betrouwbaar te zijn.

Honden

In oude mythologieën speelden honden nauwelijks een rol in het voorspellen van het weer. Vaak werd het gedrag van honden wel gebruikt om het weer te voorspellen. Als een hond een diep gat groef in de grond, werd dit beschouwd als een teken van regen. Hetzelfde gold als een hond begon te huilen als iemand het huis verliet. Het werd al gauw duidelijk dat honden geen geschikte weersvoorspellers zijn voor de mens. Tegenwoordig zijn er wel mensen die beweren dat ze het aan het gedrag van de hond kunnen merken als er ander weer aan staat te komen: de hond wordt wilder als er storm op komst is.

Kikkers

Kikkers hebben heel lang in potjes dienst gedaan als een natuurlijke barometer voor de mens. Een groene boomkikker zou bijzonder gevoelig zijn voor de veranderingen in de luchtdruk en zou met zijn gedrag hierop het weer voorspellen. Er werd een potje voor de helft gevuld met water en er werd een klein laddertje in geplaatst. Als het weer verslechterde, zou de kikker in het water blijven en bij beter weer zou hij via het laddertje het water uitklimmen.

Mieren

De Oude Grieken waren al bezig met het bestuderen van mierennesten en de invloed die het weer hierop had. Er werd beweerd dat het een teken van regen was wanneer mieren op een open plek hun eieren uit hun nest naar hoger gelegen grond brengen, en het is een teken van goed weer wanneer zij ze naar beneden dragen. Men ging er vanuit dat mieren een regenbui voelden aankomen en er alles aan deed om de kolonie te redden door hun nesten te versterken en de ingangen af te sluiten. Zo zijn mieren niet de enige insecten die actief worden als het weer omslaat. Zo reageren muggen, krekels, spinnen en vliegen ook op het weer. Als het weer om gaat slaan, zoeken ze een plek om te schuilen zoals bijvoorbeeld in huis.

Vogels

Vogels zijn altijd vertrouwde weersvoorspellers geweest voor de mens. Er werd door boeren aangenomen dat wanneer de kippen voor zonsondergang kakelden, de volgende dag regen zou brengen. Als een haan op de grond kraaide, kwam er regen. Als de haan op een hek zat terwijl hij kraaide, werd het weer juist beter. De Oude Grieken dachten dat er regen kwam wanneer eenden onder water doken, en als er met de vleugels werd geklapperd zou het gaan waaien. Ook hielden zij het nestgedrag van vogels in de gaten als tekens van de wisselingen van de seizoenen. Als vogels zich in kleinere aantallen op een eiland verzamelden, was dat een teken van goed weer, maar als ze in groten getale bijeenkwamen, kon er wel eens een periode van droogte komen.

Rupsen

De rups van een tijgermot komt vaak voor in de Amerikaanse volksweerkunde. Het idee is dat deze rups kan voorspellen hoe streng de winter zal zijn. Deze rups heeft in de herfst een dikke vacht van fijne haren. De breedte van de bruine band op het lichaam van de rups wordt opgemeten en dit geeft een indicatie van de aard van de naderende winter. Elke lente blikt men terug op de voorspellingen die zijn gemaakt naar aanleiding van de vacht van de rups van de tijgermot, maar bijna nooit worden de voorspellingen goed geverifieerd.

Eekhoorn

Vroeger waren eekhoorn heel populair om de winter te voorspellen. Eekhoorns werden bijvoorbeeld bestudeerd rond de grote meren in de Verenigde Staten. Als deze dieren in oktober al klaar waren voor de winter, zou het een lange en koude winter worden. Als ze op 1 december nog in de bossen werden gesignaleerd, zou de winter kort en zacht zijn.

Marmotten

Het schijnt een oude Duitse traditie te zijn die nog lange tijd voortleefde in de Verenigde Staten en vandaag de dag nog steeds zelfs. Op 2 februari krijgen marmotten alle aandacht, voor zover ze zich dan in hun winterslaap laten storen. Als de marmot even wakker wordt uit zijn winterslaap en naar buiten komt en zijn eigen schaduw ziet, gaat hij terug het hol in met de wetenschap dat de winterslaap nog wel zes weken langer mag duren. Als hij zijn eigen schaduw niet ziet, is de winter weldra voorbij. De datum 2 februari wordt in de V.S. Groundhog Day genoemd. Mensen vragen zich tegen die tijd al wanhopig af wanneer de winter voorbij is, en praktisch elk teken van lente is dan welkom.