Verzoening bij wolven

Alle diersoorten die in een groep leven hebben er baat bij als alle individuen in de groep in relatieve vrede met elkaar kunnen leven. Verschillende diersoorten hebben verschillende manieren om de vrede te handhaven. Een van die manieren is verzoening na conflicten (een term die in de Engelse literatuur vaak “conflict reconciliation” wordt genoemd). Om meer over verzoening te weten te komen, zijn wolven een interessante soort om te bestuderen De term verzoening werd geïntroduceerd door De Waal en Roosmalen (1979), in een publicatie over een onderzoek dat zij deden bij chimpansees. Verzoening werd gedefinieerd als vriendelijk gedrag tussen de individuen in een conflict, in de tien minuten na het conflict. In de jaren die volgden is verzoening aangetoond bij vele andere diersoorten zoals andere primaten (Aureli et al., 2002), geiten (Schino, 1998), kraaien (Fraser & Bugnyar, 2011), hyena’s (Wahaj et al., 2001), olifanten (Plotnik et al., 2014), honden (Cools et al, 2007) en wolven (Palagi & Cordoni, 2008; Palagi & Cordoni, 2009; Baan et al., 2014).

Wolven leven in familiegroepen en hebben zogenaamde “tolerante dominantiehiërarchieën”. Dit betekent dat er weliswaar een hiërarchie is, maar dat alle individuen met elkaar samenwerken en dat speel-gedrag plaats kan vinden tussen alle individuen. Deze vorm van een hiërarchie wordt vaak gevonden bij diersoorten waar er veel conflicten zijn tussen groepen, terwijl er weinig conflicten zijn binnen één groep, wat vervolgens kan leiden tot verzoeningsgedrag. Dit gegeven maakt een wolvenroedel tot een zeer interessante diersoort voor onderzoek naar verzoening. Verzoeningsgedrag bij wolven is bijvoorbeeld het ruiken aan elkaars neus, het likken van de bek van een ander, lichaamscontact opzoeken of een ander uitnodigen tot spelen. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat er inderdaad sprake lijkt te zijn van verzoening bij wolven, maar het achterliggende mechanisme en de exacte functie hiervan is nog altijd onbekend.

Mogelijke verklaringen

Er zijn twee functionele hypothesen van verzoening die elkaar niet uitsluiten. De eerste mogelijke verklaring is dat verzoeningsgedrag optreedt als de wolven in het conflict een belangrijke relatie hebben. Het verzoeningsgedrag is hier dus een manier om de relatie te herstellen (“goedmaken na een ruzie”). De tweede verklaring is dat verzoeningsgedrag een manier is waarop de ene wolf aan de andere laat zien dat het conflict wat hem betreft over is. Hij laat dus vriendelijk gedrag zien wat een eerlijk signaal is dat de wolf niet opnieuw in de aanval overgaat.

Als deze verklaringen waar zijn dan zou er minder agressief gedrag op moeten treden na het verzoeningsgedrag. Onderzoek naar wilde wolven in Yellowstone National Park (Baan et al., 2014), kon dit niet aantonen. Wel vonden zij een correlatie tussen het aantal agressieve gedragingen tijdens het conflict en het aantal vriendelijke gedragingen tijdens de verzoening wat erop duidt dat het vriendelijke gedrag wel degelijk te maken had het met het conflict (en dus “verzoening” genoemd mag worden). Als de eerste verklaring waar is, dan zouden wolven die een goede relatie hebben eerder kiezen voor verzoening dan wolven met een minder goede relatie. Dit werd gevonden in het onderzoek ban Baan et al. (2014), maar er moet hierbij worden opgemerkt dat de data naar de onderlinge relaties van de wolven niet onafhankelijk werd verzameld. Kortom: de data om naar het gedrag na het conflict te kijken was dezelfde data op basis waarvan de onderlinge relaties werden bepaald. Er is dus meer onderzoek nodig voordat deze hypotheses echt aannemelijk kunnen worden gemaakt (of kunnen worden verworpen).

Consolatie

Een tweede manier waarop wolven met een conflict omgaan is inmenging van een derde individu. Dit wordt in het Engels “consolation” genoemd. Bij consolation gaat een wolf die niet betrokken was bij het conflict, naar de verliezer van het conflict toe en vertoond vriendelijk gedrag. Dit is vergelijkbaar met het menselijke troosten van iemand die verdrietig is. Het gedrag mag pas consolatie worden genoemd als er sprake is van een reductie van stress bij degene die de consolatie ontvangt. Dit levert gelijk een plausibele verklaring op voor het gedrag. In het artikel van Baan et al. (2014) is vriendelijk gedrag van een buitenstaand individu naar de verliezer gevonden. Echter, er is niet gekeken naar een eventuele signalen van stress en er mag dus nog niet met zekerheid worden gesproken over consolatie.

Conclusie

Sinds het artikel van De Waal en Roosmalen (1979) kunnen we woorden als verzoening en consolatie gebruiken voor deze gedragingen bij een variëteit aan soorten. Toch is het belangrijk om te blijven waken voor antropomorfismen (het menselijk interpreteren van dierlijk gedrag). Er zal nog veel onderzoek gedaan moeten worden waarin o.a. de functie van verzoening duidelijk moet worden. Ook moet er worden nagedacht op basis van welke factoren wolven hun beslissing maken voor hun gedrag na een conflict. Het lijkt het erop dat wolven bepaalde cognitieve capaciteiten beschikken die tot voor kort alleen werden toegekend aan mensen en niet-menselijke primaten. Het onderzoek naar verzoening maakt de weg vrij om ook na te denken aan vermogens zoals empathie en eventueel een “theory of mind” (erover nadenken wat een ander denkt) bij wolven.